- Türklerle ilgili ilk yazılı bilgilere ulaşılan Çin kay- US naklarında Sui-şu adlı kaynağa göre “Miğfer” U (T’u-küe) olarak geçmektedir. L
- Türk tarihinin bilinen ilk kapsamlı yazılı belgeleri A olan Orhun Kitabelerinde “Türük” olarak geç- A mektedir. KA
- İslam kaynaklarında Türk adı, Türklerin Yecüc D Mecüc seddinin arkasında kalan bölgede yaşa- ME dıkları kabul edilerek terk edilmiş bölge anlamın- İ da “terek” şeklinde kullanılmıştır. Y
- Kaşgarlı Mahmut tarafından “Divan-ı Lügatit A Türk” adlı eserinde Türk adı “olgunluk çağı” YI olarak tanımlanmıştır. Aynı zamanda Kaşgarlı N Mahmut’un eserinde “Türk” adı “vakit” anla- L mına gelen bir kelime olarak da karşımıza çık- RA maktadır. I
- Ziya Gökalp tarafından “töre” olarak tanımlan- mıştır. Gökalp’e göre Türk demek “türeli, ni- zamlı, geleneklerine bağlı” demektir.
Macar asıllı tarihçi A. Wambery tarafından” tü- remek” olarak tanımlanıştır. Wambery’e göre Türk demek yaratılmak, dünyaya gelmek, çoğal- mak anlamındadır.
Alman Türkolog F. W. K. Müller ve G. Nemeth’e göre Uygur kaynaklarında geçen Türk kelimesi- ni “kuvvetli-güçlü” olarak tanımlamıştır.
G. Doerfer’e göre Türk, devlete bağlı halkı ifade etmektedir.
W. Barthold’a göre Türk, kanunla düzenlenmiş halk anlamındadır.
Hun Türklerinden doğduğu kabul edilen Macar- lara ait kaynaklarda Türk adı iki heceli ve “Tö- rök” biçiminde ifade edilmiştir.
Hint kaynaklarında Kuzey kavimleri arasında gösterilen Türkler “Turukha (veya Turuşka) ’lar ve Thrak’lar”, şeklinde geçmektedir.
Eski Ön Asya çivi yazılı metinlerinde geçen “Turci”, “Turki” ve “Turukku” ifadesinin Türk kelimesin, karşıladığı kabul edilmektedir.
Rus kaynaklarında Türk adı “Tork” veya “Tor- ki” şekillerinde geçmektedir.
Türk kelimesi ilk defa “Göktürkler” tarafından devlet adı– siyasi bir ad olarak kullanılmıştır.
Türkiye kelimesi ilk defa “Bizans” kaynakla- rında coğrafi bir ad olarak Orta Asya için kulla- nılmıştır. Bizans kaynaklarında IX ve X. Yüzyıl- larda Orta Asya’nın batısından Orta Avrupa’ya kadar olan coğrafya Türkiye diye isimlendirmiş- lerdir. Batılılar XII. yüzyıldan itibaren Anadolu için Türkiye tabirini kullanmaya başlamışlardır. Marco Polo seyahatnamesinde Anadolu’yu Kü- çük Türkiye, Orta Asya’yı da Büyük Türkiye olarak kaydetmiştir.
- Türk sözcüğü bu günkü şekliyle ilk kez MÖ 318 yılında Çinliler ile yapılan antlaşmada yer almış- tır.
- Türkler tarih boyunca geniş bir coğrafyaya ya- yılmış oldukları için Türk adı, Çin, Hint, İran, Bizans, Rus, Macar ve Arap kaynaklarında geç- mektedir.
Türk tarihinin kapsamlı ilk yazılı vesikaları olan Orhun Kitabelerinin birçok yerinde de Türk adına rastlanılmaktadır. Bu duruma en güzel örnek Bilge Kağan anıtında geçen ifadeler olmaktadır;
- “…Ey ölümsüz Türk milleti! Kendine dön! Milletin adı sanı yok olmasın diye, Türk milleti için, gece gündüz uyumadım, gündüzleri oturmadım. ”
- “…Türk milletinin, adı ve ünü yok olmasın diye, Babam Kağan’ı, Annem Hatun’u, yükselterek (tahta çıkarmış olan) Tanrı!”
- “…Tanrı yardım etti, Türk kağanı oldum.