Tarih İlk Müslüman Türk Devletleri ve Beylikler

Uygulamayı İndir

• Anadolu’da ilk medreseyi Danişmentoğulları Niksarda kurmuştur(Yağıbasan). Anadolu Selçuklularında ise ilk medrese 2. Kılıç Arslan tarafından Akhisar’da kurulmuştur.
• Muhyiddin-i Arabi: Tasavvufla ilgilenmiştir. Şeyh-i Ekber ünvanıyla anılmıştır. Vahdet-i Vücut görüşünü savunmuştur.
• Sadreddin Konevi: Muhyiddin-i Arabi’nin öğrencisidir. Ekberilik tarikatını kurmuştur.
• Mevlana: Tasavvufçudur. Eserlerini Farsça yazdığı için fikirleri geniş tabakalara yayılmamıştır.
• Hacı Bektaş-ı  Veli: Bektaşilik tarikatını kurmuştur. Bektaşilik yeniçerilerin resmi tarikatıdır. Eserleri Makalat.
• Yunus Emre: Tasavvufçudur. Eserlerini Türkçe yazmıştır.
• Anadolu Selçukluları ve beylikler dönemindeki ilim adamları; Ravendi, İbni Bibi, Kerimmuddin Aksarayi, Eflaki, Yazıcızade Ali, İdris Bitlisi, Seyfeddin Amidi, Kutbeddin Şirazi,  Kadı Siraceddin, El-Cezeri, Molla Fenari(Karamanoğulları ve Osmanlı döneminde yaşamıştır), Ali Kuşçu.
• Diğer Türk-İslam devletlerinden farklı olarak Anadolu Selçuklularında resim sanatı da gelişmiştir.
• Emir-i Mimar: Devletin imar işlerini yürüten kişi.
• İmarethane: Öğrenciler, yolculara, fakirlere yemek verilen yer.
• Taş ve ağaç oymacılığı da gelişmiştir.
• Anadolu’da ilk hastane Anadolu Selçukluları tarafından kurulmuştur.(Gevher Nesibe Hatun Darüşşifası)
• Anadolu Selçuklularında resim ve heykelcilik de gelişmiştir.
• Anadolu Selçukluları saray kapısı ve duvarlarını, kale surlarını insan ve hayvan kabartmaları ile süslemişlerdir. Dini yapılarda çift başlı kartal ve at üstünde avlanan insan kabartmaları görülür.
• Çinicilik iç ve dış süslemede kullanılmıştır. Kuş, balık, bitki desenleri kullanılmıştır.
• Medreselerde eğitim 5 yıl sürerdi.
• Anadolu Selçuklularında Mimari:
• Camiler: Arslanhane Cami(Ankara), Ulu Cami(Diyarbakır, Divriği-Sivas, Malatya, Sivas), Kızıltepe Cami(Mardin), Alaeddin Cami(Konya, Niğde), Hunad Hatun Cami(Kayseri),Hacı Kılıç Cami(Kayseri), Gökmedrese Cami(Amasya), Sahip Ata Cami(Konya).
• Mescitler: Taş, Karatay, Sırçalı(Konya), Alaca(Harput-Elazığ), Güdük Minare(Akşehir-Konya).
• Külliyeler: Hunad Hatun(Kayseri), Hacı Kılıç(Kayseri), Sahip Ata(Konya), Divriği Külliyesi(Sivas).
• Medreseler: Karatay(Konya), Sultaniye(Konya), İnce Minareli(Konya), Sırçalı(Konya), Sincanlı(Afyon), Yağıbasan(Tokat), Çifte Minare(Erzurum), Gök(Sivas), Buruciye(Sivas) , Şifaiye(Sivas), Cacabey(Kırşehir), Hunad Hatun(Kayseri), Sahibiye(Kayseri).
• Kümbet ve Türbeler(Anıt mezarlar):2. Kılıç Arslan(Konya), Sitte Melik(Divriği), Emir Saltuk(En eski anıt mezar. Erzurum), Melik Danişment Gazi(Kayseri), Mama Hatun(Erzincan), Ulu(Ahlat), Döner(Kayseri).
• Tekke ve Zaviyeler: Sırçalı Sultan Miskinler Türbesi(Konya), Sümbül Baba ve Hilafet Gazi Zaviyeler(Tokat).
• Kervansaraylar: Kervansarayların yapımındaki amaç ticareti geliştirmek, yolların güvenliğini sağlamak ve yolculuğu kolaylaştırmaktır. Alay, Evdir, Alara, Şarapsa, Sultan, Karatay, İshaklı, Hekim, Kırkgöz, Öresun, Çiftlik, Ezine Pazar.
• Saraylar: Kubadabat(Beyşehir-Konya), Kubadiye(Kayseri), Alaiye(Anaya).
• Köşkler: Alaeddin(Konya), Haydar Bey(Kayseri).
• Köprü, liman ve tersaneler: Belkız Köprüsü(Antalya), Malabadi Köprüsü(Artuk)(Silvan-Diyarbakır) ,Kötür Köprüsü(Tercan-Erzincan), Alanya Tersanesi(Alanya), Haburman Köprüsü(Çermik-Diyarbakır).
• Darüşşifalar: Gevher Nesibe Darüşşifası(Kayseri), Daru’ş-şifa(Sivas), Gıyasiye Darüşşifası(Kayseri), Torumtay Bimarhanesi(Akıl Hastanesi)(Amasya), Turan Melek Hastanesi(Divriği-Sivas).
• Hamamlar: Konya Sultan Hamamı.
• Diyarbakır kale surları Bizanslılar döneminde yapılmıştır.
• Altın Orda Devleti Moskova ve Kiev’i ele geçirmiştir.
• Safeviler Osmanlılar’dan sonra en kuvvetli devlettir. Şah İsmail tarafından kurulmuştur. Avşarlar tarafından yıkılmıştır. İran’ı idare eden son Türk hanedanı Kaçarlar’dır.
• Moğollar Uygur alfabesini kullanmışlardır. En ünlü eserleri “Moğolların Gizli Tarihi” dir.
• Menşur: Yüksek rütbeli devlet görevlilerinin atamalarını içeren padişah fermanı.(vezirlik, beylerbeyliği)
• Anadolu Selçuklu Devletinde ilk tersane 1.İzzettin Keykavus döneminde Sinop’ta açılmıştır.
• Anadolu Selçuklu Devletinde ilk donanma Alaaddin Keykubat döneminde oluşturulmuştur.
• Anadolu Türk birliğini ilk olarak 1. Mesut kurmuştur.
• İlk Türkçe divanı Hoca Dehhani yazmıştır.

KAYNAK-3

• Kaşgar, Balasagun, Semerkant Karahanlıların başkentleridir.
• Karahanlılara ait mimari yapılar:

  Camiler: Başane, Buhara-Kalan, Buhara-Muhak Atari, Buhara-Namazgah, Buhara-Talhatan, Baba, Dehistan, Dikkaruni, Nisa.

  Kervansaraylar: Akçakale, Başane, Day Hatun, Dehistan, El Asker, Hürmüzferra, Kişman Tepe, Ode Mergen, Ribatı Melik.

  Anıt Mezarlar: Arap Ata, Ayşe Bibi, Balacı Hatun, Celaleddin Hüseyin, Nasrbin İbrahim, Satuk Buğra Han, Şir Kebir, Şeyh Fazıl, Muhammed Nasr.

• Dandanakan Savaşı’nda bir Türk devleti yıkılırken diğeri kurulmuştur.
• Gazneliler Afganistan’da kurulmuştur. Hindistan’da İslamiyet’i yayan ilk devlettir. Hindistan’daki kast sistemini zayıflatmıştır.
• Büyük Selçukluların başkentleri, Nişabur, Rey, Merv ve İsfahan’dır.
• Selçuklularda Osmanlılardan farklı olarak halifenin sadece siyasi yetkileri alınmıştır. Dini yetkileri alınmamıştır. Fakat Osmanlılarda halifeliğin siyasi ve dini yetkileri hükümdarda toplanmıştır.
• Melikşah döneminde altın para bastırılmıştır.
• İslam topraklarında ilk Haçlı Seferi Selçuklu hükümdarı Berkyatürk zamanında görülmüştür.
• Malazgirt savaşında ilk kez Ortodoks Bizans, Katolik Avrupadan yardım istemiştir.
• Büyük Selçuklular Karahitaylarla yapılan Katvan Savaşı’ndan sonra yıkılma sürecine girmiştir.
• Nizam-ül Mülk’ün yazdığı Siyasetname Farsça yazılmıştır.
• Nizamiye Medresesi dünyanın ilk üniversitesidir.
• Emir(melik): İllerin başındaki şehzadeler.
• Müşrifi Memalik: Devletin maliye ve yönetimle ilgili işlerini kontrol eden kişi.
• Şıhneler hükümdar soyundan olmayan eyalet ve vilayetlerdeki askeri valilerdir.
• Emir-i Candar: Saray muhafız komutanı.
• Emir-i Ahur: Hükümdar hayvanlarından sorumludur.
• Emri-i Şikar: Hükümdarın av işlerinden sorumludur.
• Emir-i Şimşir: Divanın güvenliğinden sorumlu kişi.
• Emir-i Alemdar: Devlete ait bayrakları koruyan alemdarların lideri.
• Şarapdar-ı Has: İçeceklerden sorumlu kişi.
• Gerçek anlamda ilk divan örgütü Melikşah zamanında kurulmuştur.
• Selçuklularda toprak yönetimine ikta(dirlik) denmiştir.
• İkta sitemi ilk kez İranlılarda görülmüştür. İslam devletlerinde ise ilk olarak Hz. Ömer döneminde görülmüştür. Türk-İslam devletlerinde de Nizam-ül Mülk oluşturmuşktur.
• Türk-İslam devletlerinde kabartma süsleme, çinicilik, hat, minyatür, cilt, taş işçiliği, dokumacılık, ahşap, maden işleme, kuyumculuk gelişmiştir.
• Büyük Selçuklularda Hassa ordusu maaş almazdı. Sadece gulam ordusu alırdı. Hassa ordusu maaş yerine ikta toprakları alırdı.
• Kadıların atamalarını Kadı-ül Kudat’lar yapardı.
• Tolunoğulları ve Akşitlerde resmi dil Arapça, saray ve ordu dili ise Türkçe’dir. Selçuklularda resmi dil Farsça halk ve ordu dili Türkçe’dir. Memlükler ve Karahanlılarda resmi dil Türkçe’dir. Gazneliler’de resmi dil Farsça’ydı.
• Dış ülkeye gezi düzenleyen ilk Selçuklu sultanı 2. Kılıç Arslan’dır.
• Savaş meydanında ölen ilk Selçuklu sultanı 1. Gıyaseddin Keyhüsrev’dir.
• Anadolu Selçuklu Devleti’nde meliklerin savaş açma, para basma ve siyasal görüş yapma yetkileri kısıtlanmıştır. Bu durum Anadolu Selçuklularının merkezi yapıyı güçlendirmek istediğine kanıttır.
• Tüm seferleri ticari amaç taşıyan tek Selçuklu sultanı 1. İzzeddin Keykavus’tur.
• Ahi’lik teşkilatı 3. Ahmet dönemine kadar sürmüş daha sonra yerini gedik(Gedik sahiplerince yapılan işler başkası tarafından yapılamaz.) adı verilen tekelleşmeye bırakmıştır.
• Lonca örgütü, öğüt verme, nasihatte bulunma, cereme parası ödetme, üç günü geçmeyen dükkan kapama cezası verme, dayak cezası verme, sosyal ve ekonomik olarak dışlama, esnaf örgütünden çıkarma ve vergi toplama gibi yetkilere sahipti.
• Ahi örgütü dinsel nitelik taşırken, loncalar dinsel nitelik taşımazlardı.
• Anadolu Selçuklu parasını Osmanlı parasından ayıran özellik paraların üzerinde sultanların ve aslan resimlerinin bulunmasıdır.
• Anadolu Selçuklu Büyük Selçukludan farklı olarak orduda paralı askerlere geniş yer vermişlerdir.
• Anadolu Selçuklularında Hassa birlikleri her an savaşa hazır melik, vali, vezir ve diğer yüksek rütbeli görevlilerin altındaki askerlerdi. Senede 4 defa maaş alırlardı. Bu maaşlara bistegani denirdi.
• Türk-İslam devletlerinde resim ve heykelin yasaklanması oymacılık, nakkaşlık ve kakmacılık gibi sanat dallarının gelişmesini sağlamıştır.
• Anadolu Selçuklularında süsleme sanatında geometrik şekiller, hayvan ve bitki figürleri kullanılmıştır. İnsan figürü süslemede kullanılmamıştır. Türk mimarisine kümbet ve külliyeyi kazandıran devlet Anadolu Selçuklularıdır.
• Ahşap Anadolu Selçuklularında iç ve dış süslemede kullanılmıştır.
• 2. Haçlı seferleri 1. Mesut zamanında yapılmıştır.(1. si 1 . Kılıç Arslan dönemindeydi.)
• Karesioğulları Beyliği Osmanlı donanmasının çekirdeğini oluşturmuştur.
• Osmanlı Devletinin mücadelesiz kazandığı ilk beylik Germiyanoğullarıdır.
• Haçlı Seferleri ile mücadele eden Türk-İslam dünyasında bilim ve düşünce hayatında durgunluk yaşanmıştır.(11-13. YY.)
• Mısırda kurulan Türk devletleri(sırasıyla); Tolunoğulları, Akşitler, Eyyubiler, Memlükler.
• Timur’un işgalinde Osmanlı’dan yardım isteyen Karakoyunlu hükümdarı 1402 Ankara Savaşı’nın çıkmasına sebep olmuş ve bu savaşta Osmanlı Devleti yenilmiştir.(Yıldırım Beyazıt)
• Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan, Türk tarihinde Kuran-ı Kerim’i Türkçeleştirmek isteyen ilk yöneticidir.
• Hükümdarlığın halife tarafından onaylanması geleneği Gazneliler ve Selçuklular tarafından uygulanmıştır.
• Memlükler veraset sistemini uygulamamışlardır.

SONRAKİ SAYFAYA GEÇİNİZ

[wp_ad_camp_2]

SAYFA NUMARALARINI KULLANINIZ