Tarih İlk Müslüman Türk Devletleri ve Beylikler

Uygulamayı İndir

Selçuklu Ordusu:

Merkez Ordusu

• Gulam Ordusu: Sultana bağlı ve maaşlı askerler.
• Hassa Ordusu: Sultana bağlı atlı askerler. Maaş almazlardı. Bunun yerine ikta adı verilen arazi tahsis edilirdi. Milliyet ve dinlerine bakılmazdı.

Eyalet Ordusu

• Şehzade-Melik Askerleri
• Sipahiyanlar(İkta askerleri): İkda alan kişilerin yetiştirdiği atlı askerlerdir.
• Türkmenler: Uç bölgelere yerleştirilerek güvenlik sağlanırdı. Bu sayede yerleşik hayata geçmeleri de sağlanmıştır.
• Bağlı devletler ve Beyliklerin Askerleri

• Kaşgar, Buhara ve Semerkant Karahanlılar tarafından kurulmuş ve ticaretin önemli olduğu şehirlerdir.
• Gazneliler İpek ve Baharat Yolunu denetimi altına almışlardır.
• Fütüvvet: Esnafların kendi arasındaki dini ve iktisadi teşkilatlanma.
• Selçukluların gelir kaynakları; öşür, haraç, cizye vergisi, iltizam sistemi ile toplanan vergiler, ganimet gelirleri, bağlı ve komşu devletlerden gelen hediye ve yıllıklar.
• Toprak Yönetimi: feodal yapının oluşmasını engellemek için toprak devletin malı sayılmıştır.

                Has Arazi: Hükümdara verilir.

                İkta Arazi: Meliklere, emirlere ve komutanlara verilmiştir.

                Mülk Arazi

                Vakıf Arazi

                Haraci Arazi: Gayrimüslimlerin elindeki topraklar.

• Dil ve Edebiyat: Genellikle edebiyat dili Farsça, bilim dili Arapça, halkın kullandığı dil ise Türkçe olmuştur.

                Karahanlılar: Saray ve orduda Türkçe, edebiyat ve bilimde Arapça ve Farsça kullanılmıştır. Yazı dili olarak Uygur Türkçesini kullanmışlardır.

•   Divan-ü Lügat-it Türk: Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır. İlk Türkçe ansiklopedik özelliğini taşır. İlk Türk dünyası haritası bu eserde yer almaktadır. Arap alfabesiyle yazılmıştır. Yazılış amacı Araplara Türkçe’yi öğretmektir.
•   Kutadgu Bilig: Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır. Siyasetname özelliği taşır ve devlet adamlarına öğütler verir. Yazarı bilinen ilk Türk-İslam eseridir. Mutluluk veren bilgi anlamındadır.
•   Atabet’ül Hakayık: Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır. Uygur alfabesi ile yazılmıştır. Gerçeklerin eşiği anlamındadır.
•   Divan-ı Hikmet:  Hoca Ahmet Yesevi tarafından yazılan Türk tasavvuf edebiyatının ilk örneğidir.

              Gazneliler: Edebiyat dili olarak Farsça, bilim dili olarak Arapça kullanılmıştır. Orduda ve sarayda Türkçe kullanılmıştır. Firdevsi’nin sultan Mahmut için yazdığı Şehname bu döneme aittir.

               Harzemşahlar: Mukaddimet’ül Edeb Zemahşeri tarafından yazılmıştır.

              Büyük Selçuklular: Resmi dil Farsça iken halk Türkçe konuşmuştur. Ömer Hayyam’ın rubaileri, Enveri’nin Kasideleri önemli eserlerdir. Nizamülmülk’ün Siyasetname adlı eseri Selçuklular’ın anayasası niteliğindedir.

• Selçuklularda ilk medrese Tuğrul Bey döneminde Nişabur’da kurulmuştur. Yine büyük Selçuklularda Alparslan zamanında vezir Nizamülmülk tarafından Bağdat’ta Nizamiye Medresesi açılmıştır.
• Farabi: Al-Phorobius adıyla tanınmıştır. Aristo başta olmak üzere diğer Yunan filozoflarının düşüncelerini açıklamıştır. Türk-İslam dünyasında pozitif ilimleri başlatmıştır. “Birleşmiş Milletler” idealini ileri sürmüştür. Eserleri, El Medinet’ül Fazıla, El Mania’al Akıl, Füsus-ül Hikem, İhsaül-Ulum, Kitab’ül Müsik’il Kebir.
• Gazali: Nizamiye medresesinde öğretmenlik yapmıştır. Dini felsefeden üstün görmüştür. Eserleri, İhya’ül Ulumiddin.
• Biruni: Gazneli Mahmut döneminde yaşamıştır. Serbest düşünceyi savunmuştur. Enlem ve boylamları bularak dünyanın güneş etrafında 1 yılda döndüğünü bulmuştur. Eserleri, Asar’ül Bakiye, Kitab-ı Tarih, Kitabü’s Saydele Fit’Tıb.
• İbn-i Rüşt: İspanya(Endülüs)’ da yetişmiştir. Avereos olarak bilinirdi. Avrupa’da rönesansın başlamışında etkili olmuştur. Mutezile akımını temsil eder. Aklı inancın önünde tutmuştur. Gazaliyle bu yönden çatışmaktadır.
• Zemahşeri: Harzemşahlar döneminde yaşamıştır. Eserleri, Keşşaf, Mukaddimet’ül Edeb
• Harezmi: Matematik, astronomi ve coğrafya bilginidir. Alkharismus denmiştir. Sıfır’ı kullanmıştır. Eserleri: Kitab’ül Cebr Ve’l Mukabele.
• Ömer Hayyam: Celali takvimini hazırlamıştır. Rubailer adlı eseri günümüze kadar ulaşmıştır.
• İbn-i Sina: Avicenna olarak tanınır. İslam filozoflarının reisidir. Eserleri: Eserleri, El-Kanun Fi’t-Tıb
• Uluğ Bey: Timur’un torunudur. Ali Kuşçu Uluğ Bey’in öğrencisidir. İlk rasathaneyi kurmuştur(Semerkant). Eserleri, Yıldızları Fihrist Cetvelleri, Hayat Cetveli, Zic.
• Ali Şir Nevai: Timur zamanında yaşamıştır. Çağatay Türkçesinin en büyük şairidir. Eserleri, Muhakemet’ül Lügateyn.
• Türk-İslam mimarisinin temelleri Karahanlılar zamanında atılmıştır.
• Türklerin İslam mimarisine kazandırdıkları en önemli unsurlar kubbe ve kemerlerdir.
• Selçuklu mimarisinde geometrik motifler, küfi ve nesih yazılar ile mermer süslemeler kullanılmıştır.
• Çadır şeklindeki kubbeler Selçuklu mimarisinin önemli özelliklerindendir.
• Hindistan’da kurulan 2. Türk devleti Babürler’dir.
• Babürler döneminde Şah Cihan tarafından yaptırılan Tac Mahal en önemli sanat eserlerindendir.
• Türk-İslam devletlerinde hat, tezhip, minyatür, çini, halı, kilim ve seccadeler önemli sanat eserleridir.
• Resim, heykel gibi sanat dalları İslam inancına göre yasaklanmıştır.
• İlk Beylikler:
• Saltuklular: Pasinler, Bayburt, Kars, Erzurum ve Artvin çevresi. Anadoluda kurulan ilk beylik. Erzurum Ulu Cami.
• Mengücekler: Erzincan, Kemah ve Divriği çevresi. Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası.
• Danişmentliler: Sivas, Tokat, Çankırı, Kayseri, Malatya ve çevresi. Yağıbasan Medresesi(Anadolu’da kurulan ilk medrese.)
• Artuklular: Mardin, Batman, Diyarbakır ve Hasankeyf çevresi. Artuklu Sarayı, Malabadi Köprüsü.
• Çaka Beyliği: İzmir ve çevresi.
• Sökmenliler: Ahlat.
• Dilmaçoğulları: Bitlis.
• İnaloğulları: Diyarbakır.
• Çubukoğulları: Harput(Elazığ).
• Anadolu Selçuklu Devleti Süleyman Şah tarafından İznik’te kurulmuştur. Süleyman Şah’ın mezarı Suriye sınırları içerisinde yer alan ve Türk toprağı sayılan Caber Kalesi’ndedir.
• 1. Kılıç Arslan zamanında devletin merkezi İznik’ten Konya’ya taşınmıştır.
• İlk Anadolu Selçuklu parası(sikke) 1. Mesut zamanında bastırılmıştır. Bu dönemde Anadolu Türkiye adıyla anılmıştır.
• Barut, matbaa, kağıt, pusula gibi malzemeler haçlı seferleri ile Avrupa’ya taşınmıştır.
• Anadolu Selçuklu Devleti’nde 2. Kılıç Arslan zamanında Bizansla yapılan Miryakefalon Savaşı ile Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinleşmiştir.
• 1. Gıyasettin Keyhüsrev Döneminde ticarete önem verilmiş ve Antalya ve Samsun alınmıştır. Denizcilik faaliyetleri başlamıştır. Venediklilerle ticaret antlaşması yapıldı.
• 1. İzzettin Keykavuz döneminde Sinop fethedilmiş, Trabzon Rum İmparatorluğu ve Çukurova’daki Ermeniler vergiye bağlanmıştır. Kıbrıs Krallığı ile ticaret antlaşması yapıldı.
• 1. Alaaddin Keykubat döneminde, devletin en parlak dönemi yaşanmıştır. Yassıçemen Savaşı’nda Harzemşahlar yenilgiye uğratılmıştır. Konya kültür merkezi yapılmıştır. Kırım’a sefer düzenlenmiş ve Suğdak Limanı alınmıştır(İlk denizaşırı seferdir. İpek Yolu’nun denetimi için önemlidir.). Alanya alınarak tersane açılmıştır. İlk sigorta uygulaması düzenlenmiştir. Ahi teşkilatı geliştrilmiştir.
• 2. Gıyasettin Keyhüsrev döneminde önemli olaylardan biri dini nitelikli olan Baba İshak(Babiler) ayaklanmasıdır. Bu ayaklanmada Türkmenlere uygulanan iskan politikasının bozulması ve yerli halkın yapısının bozulması etkilidir. Bu dönemde yapılan Kösedağ Savaşı’yla ülke parçalanma sürecine girmiştir.
• Anadolu’da kurulan diğer devletler; Eratna(Orta Anadolu’da Eratna Bey tarafından kurulmuştur.), Kadı Burhaneddin(Kadı Burhanettin tarafından Sivas’ta kurulmuştur.), Karakoyunlular(Bayram Hoca tarafından Doğu Anadolu’da kurulmuştur. Azerbaycan’ın Türkleşmesini sağlamıştır), Akkoyunlular(Diyarbakır çevresinde Kara Yülük Osman tarafından kurulmuştur. Uzun Hasan döneminde Osmanlılarla mücadele etmiştir. Otlukbeli Savaşında Fatih Sultan Mehmet’e yenilmişlerdir.)

SONRAKİ SAYFAYA GEÇİNİZ

[wp_ad_camp_2]

SAYFA NUMARALARINI KULLANINIZ