Kpss Önemli Coğrafya Notları ve Konu Anlatımı – 56 Sayfa

NOT! Karadeniz’ az enerji gelir.

 “ Başlangıç Boylamı’na olan uzaklıkları aynıdır” ifadesi yanlıştır. Çünkü Türkiye Kuzey Yarım Küre’de olduğu için kuzeye doğru meridyen arası mesafe daralır. Bu nedenle kuzeyde olan daha yakındır.

*Güneyden gelen rüzgarlar sıcaklığı arttırır.Kuzeyden esenler sıcaklığı düşürür.Kuzey yarım kürede olmanın sonucudur.(2015 KPSS)

NOT! Kış Saati uygulaması yapıldığı bir dönemde yerel saat ile ulusal saat arasındaki farkın fazla olduğu merkezler 30° Doğu Meridyeni’nden en uzak, farkın en az olduğu merkezler 30° Doğu Meridyeni’ne en yakın merkezlerdir.

NOT! Sorularda genel olarak güneyden kuzeye doğru gidildikçe artan ve azalan “SÜRE” ifadeleri doğru verilmiş ise Türkiye’nin Kuzey Yarım Küre’de olduğunu kanıtlar.

NOT! Aynı enlem üzerinde yer alan merkezlerde “ Sıcaklık ve buna bağlı yaşanan özel konum şartları” dışındaki durumlar aynıdır.

NOT! Yaz Saati uygulaması yapıldığı bir dönemde yerel saat ile ulusal saat arasındaki farkın fazla olduğu merkezler 45° Doğu Meridyeni’nden en uzak, farkın en az olduğu merkezler 45° Doğu Meridyeni’ne en yakın merkezlerdir.

NOT! Türkiye’de aynı boylam üzerinde bulunan tüm merkezlerde;

NOT! Yıl Boyunca yerel saatin ulusal saatten daha geri olduğu merkezler 30° Doğu Meridyeni’nden daha batıda olan merkezlerdir.

•   Yerel saat
•   Başlangıç Boylamı ile olan yerel saat farkı
•   Öğle anı
•   Gölgenin en kısa boyda olduğu an yıl boyunca aynıdır.

NOT! Yıl boyunca yerel saat ile ulusal saat arasındaki değişimim en az olduğu merkezler 30° Doğu Meridyeni ile 45° Doğu Meridyeni’ne eşit uzaklıkta olan merkezlerdir.

UYARI! Bu konu ile ilgili gelen sorularda çeldiriciler şunlardır:

NOT! Osmanlı döneminde başlangıç boylamı AYASOFYA’dır.Şuan başlangıç boylamı İngiltere Greenwich kasabasıdır.

 “Yıl boyunca Güneş aynı anda doğar ve batar” ifadesi yanlıştır. Çünkü aynı boylam üzerindeki merkezler aynı enlem üzerinde olamayacağından gündüz ve gece süreleri aynı değildir. Bu nedenle gece ve gündüzünün eşit olduğu ekinoks tarihlerinde aynı anda doğma ve batma yaşanabilir.

*Kırım meselesi

Irak:İhracatta 2.sıradadır.Ticarette yolu fazladır.Habur ve en yeni sınır kapısı Üzümlü Hakkari’den geçişi sağlar.KPSS

*Filistin meselesi

*Mısır meselesi(Bizle ticareti bitirdi)

Suriye:Ceylanpınar, Öncüpınar, Mürşitpınar.Kapanan kapılar; Cilvegözü ve Yayladağı

*Doğu Türkistan meselesi

•   Türkiye’nin en uzun sınırı SURİYE iledir ( 877 km).
•   Türkiye’nin en kısa sınırı NAHCİVAN iledir ( 18 km).
•   Türkiye’nin en eski sınırı İRAN iledir ( 1639 Kasr-i Şirin

*Kosova

*Yemen

antlaşması ile çizilmiştir).
 Türkiye’nin en yeni sınırı SURİYE iledir ( 1939’da Hatay’ın

*Kafkaslar

anavatana katılması ile çizilmiştir).

Sınırlar ve Komşular

Batıda 2 adet komşu:

NOT! Türkiye’nin doğrudan sorunlarını tamamı komşuları iledir. Sınır komşusu olmadığımız bir ülkeyle doğrudan sorunumuz yoktur.

Bulgaristan:Kapıkule sınır kapısı bulunur

Yunanistan:İpsala sınır kapısı bulunur.Meriç Nehri sınırı çizer.

Doğuda 4 adet komşu:

NO! Türkiye’nin son açılan sınır kapısı Üzümlü’dür. Hakkâri üzerinden Irak’a geçişi sağlar. Nisan 2014.

Gürcistan:Sarp sınır kapısı bulunur

Ermenistan:Hiç konuşmadığımız en az ilişki olan komşumuz.Akyaka(Alican) kapısı kapalı.Nedeni:1993 Dağlık Karabağ Bölgesi’nin işgali.

Nacivan:Özerk bölgedir, ülke değil.Dilucu sınır kapısı.

İran:Hem yüzölçümü hem de nüfusu bizden fazla olan tek komşumuz.Gürbulak sınır kapısı.

Güneyde 2 adet komşu:

*Marmara Denizi oluştu.
*Karadeniz oluştu.
*Anadolu toptan ayükseldi(Epirojenez) *Anadolu 4 kez buzallaştı.
*Kıbrıs ile Anadolu’nun bağlantısı kesildi.

Türkiye’nin ortalama en yüksek bölgesi Doğu Anadolu, bölümü ise Yukarı Murat – Van’dır.

NOT! Düz yörelerde renk değişimi fazla olmaz. Bu yerlerde herhangi bir rengin bir tonu ağırlıktadır. Bu yerlerde;

NOT! Kuzey Anadolu Dağları Karadeniz ve Marmara’da bulunan dağların genel adıdır. Karadeniz’de Kaçkarlar, Giresun Dağları, Canik dağları, Küre, Ilgaz ve Köroğlu Dağları ile Marmara’daki Yıldız Dağları bu sistemin parçalarıdır.

•   Tarım alanları düzgün ve geniştir.
•   Tarımda makine kullanımı kolaydır.
•   Yol yapımı kolay ve yapım maliyeti düşüktür.
•   Tarımsal nüfus yoğunluğu azdır.
•   Kısa mesafede iklim ve bitki çeşidi azdır.
•   Gerçek alan ile iz düşüm alan arasındaki fark fazladır.

Toroslar ise batı, Orta ve Güneydoğu Toroslar olarak üçe ayrılır. Batı’da Sultan, Geyik, Bey dağları, Orta’da Aladağlar ve Bolkarlar yer alır.

Türkiye’nin düz bölgesi Güneydoğu Anadolu’dur. Daha sonra İç Anadolu gelir. Düz bölümler Konya, Ergene ve Orta Fırat’tır.

Bu dağlar kıyıya paraleldir.Bu nedenle;
*Kıyı ile iç kesimler arasında iklim ve bitki farkı oluşur. *Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım güç ve maaliyetlidir. *Kıyılar sadedir.
*Kıyıda koy, körfez, liman ve ada azdır.
*Boyuna kıyılar oluşur.
*Yağış miktarı fazladır.
*Kıyılar derindir.Delta oluşumu zor, falez kolaydır.

NOT! Ortalama yükseltinin fazla olduğu yerlerde haritada kahverengi tonlar fazladır. Bu yerlerde;

•   Sıcaklık ortalamaları düşüktür.
•   Sıcaklık farkları yüksektir.
•   Gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasındaki fark fazladır.
•   Akarsuların akış hızı, aşındırma gücü ve hidroelektrik

potansiyelleri fazladır.
 Karın yerde kalma süresi uzundur.

NOT! Türkiye’nin Ortalama olarak en az yükseltiye sahip bölgesi Marmara’dır. En yüksek yeri Uludağ’dır. Genel olarak 500 metre ve altında yükseltiler mevcuttur. Bu nedenle Marmara gerek hidroelektrik üretim gerekse potansiyelinde son sıradadır.

Volkanik Platolar:Erzurum-Kars, Ardahan(Yazılıkaya) *Büyükbaş hayvancılığa katkı sağlar
-Kapadokya
*Turizm

*Kestel
*Elmalı
*Muğla
Delta Ovaları
Karadeniz
*Kızılırmak(Bafra)
*Yeşilırmak(Çarşamba)
Akdeniz
*Seyhan+Ceyhan(Çukurova)-Türkiye’nin en büyük deltasıdır. *Göksu(Silifke)

-Kırşehir

Aşınım Platolar:Çatalca-Kocaeli(İstanbul)

*Nüfus, ekonomi, sanayileşme

-Safranbolu(Karadeniz)

-Perşembe(Karadeniz)

Tabaka düzlüğü(Yatay duruşlu) Platolar:Bozok, Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Uzunyayla, Uşak(Ulubey), Gaziantep, Şanlıurfa

*Bozkır
*Tahıl ve küçükbaş hayvancılık TÜRKİYE’NİN OVALARI
Karstik Ovalar
*Tefenni
*Acıpayam
*Korkuteli

Ege
*Bakırçay(Dikili)
*Gediz(Menemen)
*K.Menderes(Selçuk)
B.Menderes(Balat)
Not:Bu ovaların dışında kalan bütün ovalar tektoniktir.

NOT! Günümüzde ovalar yanlış kullanımlar nedeniyle kirlenmiştir. Kirlilik batıda daha fazla iken doğuya doğru azalır. Bu kirliliğin nedenleri şunlardır:

•   Yoğun zirai ilaç ve gübre kullanımı
•   Aşırı ve bilinçsiz sulama
•   Evsel ve endüstriyel atıkların bırakılması
•   Yerleşim yerlerinin ve sanayi tesislerinin işgali
•   İnşaat kumu alma amacıyla tesislerin kurulması

NOT! Türkiye’de aktif fay hatları ile,

NOT! Graben alanları çökmeler nedeniyle tektonik ovalar olarak nitelendirilirken karstik ovaların diğer adı polyelerdir. Polyeler sadece karstik erime değil aynı zamanda tektonik çökme sonucu da oluşmuştur. Bu nedenle karma oluşum ovalara örnektir.

 Depremsellik
 Sıcak su kaynakları
 Jeotermal enerji potansiyeli
 Kaplıca ve ılıcalar
 Sağlık turizmi
 Volkanik araziler
 Tektonik ovalar arasında paralellik vardır.

UYARI! Delta ovaları akarsu ağızlarında oluşan kıyı ovaları iken kıyı ovalarının hepsi delta değildir.

NOT! Türkiye’de kırıklı yer yapısının yaygın olması nedeniyle fay kaynaklarına yaygın olarak rastlanır. Fay kaynaklarının kullanım alanlarından bazıları şunlardır:

ANA FAY HATLARI
1)KAF(Kuzey Anadolu Fayı)
*Bingöl-Karlıova’dan başlar, Saros Körfezi’nden batıya gider *En büyük depremler burada olur.
*En tehlikeli fay hattıdır.
2)DAF(Doğu Anadolu Fayı)
*Bingöl-Karlıova’dan başlar, Hatay’dan güneye iner. 3)BAF(Batı Anadolu Fayı)
*Egenin kırıklı yapısıdır.
*Sık sık küçük deprem üretir(Aşırı yıkıcı değildir)

 Tarımsal sulama  Çimento sanayi  Konserve sanayi  Kentsel ısıtma

 Sera ısıtması  Sağlık turizmi  Enerji üretimi

UYARI! Türkiye’de tektonizma açısından en durgun yerler şunladır:

•   Tuz Gölü ile Mersin arası
•   Güneydoğu Anadolu’nun güneyi
•   Sinop çevresi

 Kaynak kısmına göre boyu uzamıştır.
*Yine aşındırma ve biriktirme faaliyetlerinin etkili olduğu alanlarda seki

*2200 m’den sonra etkili.
*Kıyıda buzul yoktur(cevabı enlem)
-Adında heybet olan dağlar buzuldur.
*Aladağlar(Akdeniz)
*Kaçkarlar(Karadeniz)
*Bolkarlar(Akdeniz)
*Beydağları(Akdeniz)
*Uludağ(Marmara) IV.Jeolojik zamanda buzullaştı.Şimdi buzul yok. *Erciyes(İç Anadolu)
*Doğu Anadolu’nun geneli.

(taraça) oluşumu gerçekleşir.
RÜZGAR ŞEKİLLERİ
*Düz, kurak ve bitkisiz yerde etkilidir.
*İç Anadolu ve G.D.A’da etkilidir.
*Konya-Karapınar ve Kayseri-Develi(çölleşmeye giden yer) *Şanlıurfa’nın güneyi.

NOT! Türkiye’nin iç kesimlerinde yaygın olan karasallık nedeniyle yaşanan fiziksel çözülme iç kesimlerde rüzgarın yeryüzünü şekillendirici etkisini artırmıştır. Rüzgar şekillendirmesinin fazla olduğu yörelerin ortak özellikleri şunlardır:

UYARI! Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki dağlarda buzul şekillerine rastlanmaz. Nedeni yükseltilerinin IV. jeolojik devirdeki buzul sınır olan 2200’den daha düşük olmasıdır.

•   Bitki örtüsü oldukça cılız veya tamamen yok olmuştur.
•   Kayaçlar fiziksel yolla çözülmüş ve ince taneli hale gelmiştir.
•   Yer şekilleri rüzgar hızını artıracak şekilde sadedir.
•   Kuraklık şiddeti fazladır.

KARSTİK ŞEKİLLER

*Rüzgar aşındırma faaliyeti sonucunda; mantar kaya ve şahit tepeler meydana gelir.Rüzgar biriktermesi sonucunda ise lös ve kumullar meydana gelir.

-Kireçtaşı(kalker):Komple Akdeniz’dedir.En belirgin şekiller kireçtaşı ve Akdenizde oluşur.

NOT! Rüzgar şekilleri Karadeniz’de azdır. BUZUL ŞEKİLLERİ

-Jips(alçıtaşı):Ankara, Sivas, Çankırı ve güneyde Kayseri çevresi. -Kayatuzu:Çankırı, Çorum, Yozgat

*Erime sonucunda oluşan şekiller:Labya, dolin, uvala, polye(karstik ova), mağara, düden(subatan, suçıkan), obruk(Mersin-Cennet, Cehennem)

NOT! İstanbul-Haliç Ria kıyı tipidir.

*Çökelme sonucu oluşan şekiller:Sarkıt0dikit-sütun(mağara içerisinde oluşanlar).Traverten

NOT! Gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasında fark olmayan merkezler yani gerçek sıcaklığı indirgenmiş sıcaklığına eşit olan merkezler deniz kıyısındadır.

NOT! Obruk olarak bilinen bir diğer oluşum ise yer altı sularının çekilmesi sonucu ortaya çıkan çökme boşluklarıdır. Konya Ovası’nda aşırı yer altı suyu kullanımına bağlı yaşanan obruk oluşumları mevcuttur. Bu alanda uygulanan KOP ( Konya Ovası Sulama Projesi) ile birlikte yer altı suyu yerine yöredeki ırmaklar sulamada kullanılacağından obruk oluşumu azalacaktır.

UYARI! Türkiye’de herhangi bir bölge, yöre veya kentin sıcaklığı hesaplandığında indirgenmiş sıcaklık ise, sıcaklık dağılışında yükselti etkisi yok edilmiş demektir. Bu nedenle o yerlerin sıcaklığının dağılışı üzerinde etkisi kalmayan faktör yükseltidir. Diğer bütün faktörlerin etkisinden söz edilebilir.

UYARI! Türkiye’de Dünya üzerinde görülen kıyı tiplerinden;

UYARI! En sıcak yerler:Akdenizdedir(Anamur en sıcak yeridir) Nedenleri:Enlem ve Nemlilik(denizellik)
En soğuk yerler:Kuzey Doğu Anadolu’dur.
Nedenleri:Enlem, Karasallık, Yükselti, Sibirya basıncı

 Fiyord ve Skayer Tipi kıyılara rastlanmaz. Nedeni: Türkiye’de hiçbir zaman deniz seviyesinde buzullaşmanın olmamasıdır.

NOT! Temmuz ayında en sıcak yerler G.D.A’dır.Sebebi:Enlem, Karasallık, Sıcak rüzgarlar.

 Haliç ve Watt Tipi kıyılara rastlanmaz. Nedeni: Gelgit genliğinin düşük olması yani okyanusa kıyı olmamamızdır.

•   Boyuna kıyı:Dağlar kıyıya paralel(Akdeniz ve Karadeniz)
•   Enine kıyı:Dağlar kıyıya dik.(Ege kıyıları)
•   Dalmaçya kıyı:(Teke yarımadasının güneyi)
•   Ria kıyı:Deniz suyu işgali(İstanbul, Çanakkale, Menteşe)
•   Limanlı kıyı:(Kıyı set gölleri).İstanbul-B.Çekmece,

NOT! Atmosfer’de yaşanan ısı birikimi nedeniyle açıklanabilecek durumlar şunladır:

K.Çekmece
 Kalanklı kıyı:(Mersin-Silifke)

 Mart ve Eylül aylarında bir merkez Güneş ışınlarını aynı açıyla almasına rağmen Eylül ayı daha sıcaktır.

TÜRKİYE’DE İKLİM

 Sabah ve akşam vakitleri bir merkez Güneş ışınlarını aynı açıyla almasına rağmen akşam vakti sabah vaktinden daha sıcaktır.

 Gün içinde Güneş ışınlarının geliş açısı öğle vakti en yüksek olmasına rağmen günün en sıcak saati öğle vakti değil öğleden sonradır. Ancak karasal yerlerde günün en sıcak anı saat 13.00 civarı iken denizel yerlerde günün en sıcak saati 14.00 civarıdır. Bu durum kara ve denizlerin farklı ısınma özelliğinden kaynaklanır.

NOT! Türkiye’de aynı oranda yaşanacak olan bir don olayından en çok olumsuz olarak etkilenecek olan bölge Akdeniz’dir. Bu yörede özellikle kış ılıklığı isteyen zeytin, muz, turunçgiller ve sebzeler sıcaklığın 0°C’ın altına inmesi nedeniyle tahrip olacaktır.

NOT! Türkiye’de yağış miktarı oldukça az olduğundan kuraklık yaşayan yöreler şunlardır:

NOT! Türkiye’de etkili olan yerel rüzgârlardan kuzeyden esenlerin sıcaklığı azaltıcı, güneyden esenlerin artıcı etki yapması Türkiye’nin Kuzey Yarım Küre’de yer aldığının kanıtıdır.

•   Güneydoğu Anadolu’nun güneyi
•   Iğdır Ovası
•   Çoruh – Kelkit oluğu
•   Tuz Gölü çevresi

NOT! Anadolu’da kırsal kesim meskenlerinde genellikle kuzey cephedeki duvarların daha kalın olduğu ve pencerelerin daha küçük olduğu görülür. Ayrıca mesken girişleri ve balkonlar kuzey cephelere denk getirilmez. Bu durumların nedeni kuzeyden esen ve sıcaklığı düşüren rüzgârların etkisini kırmaktır.

•   Malatya – Elazığ çevresi
•   Kayseri – Niğde arası

NOT! Samyeli rüzgârına keşişleme de denilmesinin nedeni Uludağ’dan kaynaklanmaktadır. Uludağ’ın eski adı keşiş dağıdır. Uludağ’dan Bursa ve Güney Marmara’ya doğru esen sıcak rüzgâra keşişleme denilmektedir. Yani rüzgârların geldikleri yön o isimle anılmalarına neden olmaktadır.

NOT! Türkiye’nin tüm yörelerinde yaşanacak olan aynı orandaki bir kuraklıktan en fazla etkilenecek olan bölge Güneydoğu Anadolu’dur. Bu yörede buharlaşmanın daha da şiddetlenmesi ve muhtemel yağış azlığı nedeniyle kuraklık etkileri daha da belirginleşecektir.

UYARI! Türkiye’de meltem rüzgârlarının dört tipi de görülür. Nedenleri;

NOT! Akdeniz ve Ege kıyılarında kış ayları yağışlı olmasına rağmen yaz aylarının yağışsız olması ve sıcaklığın yüksek olması nedeniyle kuraklık oldukça belirgindir.

 Yer şekillerinin kısa mesafede çeşitlilik göstermesi ( dağ ve vadi meltemlerinin görülme nedenidir)

UYARI! Türkiye’de kuraklıktan en az etkilenen bölge Karadeniz’dir. Nemlilik nedeniyle yaz sıcaklıklarının düşük olması ve yıl boyunca yağış düşmesi belli bir kurak mevsimin olmasını engellemiştir.

NOT! Ege Denizi’nde yaz aylarında poyraza benzeyen meltemlere verilen isim ETESİEN’dir. Yunanlılar eskiden bu rüzgârlara ticaret rüzgârı anlamına gelen etesia demişlerdir.

 Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili iki yarım ada olması ( deniz ve kara meltemlerinin görülme nedenidir)

NOT! Ege’de melteme İMBAT denir.
UYARI! Fön rüzgârının etkili olduğu yerlerde yarattığı olumsuz etkilere

NOT! Yağmurlar sağanak şeklinde düştüğünde toprağa sızamadan harekete geçer sel ve taşkına neden olur. Ancak uzun süreli ve çisenti şeklinde ise toprağa sızarak yer altı suyunu besler bitkilere fayda sağlar.

rağmen bazı olumlu durumlar üzerinde fön rüzgârının payı vardır. Doğu Karadeniz’de Rize çevresinde Turunçgil yetişmesini sağlayan fön rüzgârıdır.

SONRAKİ SAYFAYA GEÇİNİZ

[wp_ad_camp_5]

sonraki sayfadan devam ediniz