ÇEKO ÖZET DERS NOTLARI
Ünite 1
Çalışma ekonomisi: emek piyasasının işleyişi ve bu piyasada ortaya çıkan sorunlarla uğraşan bir disiplin dalıdır.
Çalışma ekonomisini diğer alanlardan ayıran temel özelliği : ilgi alanının insan emeği ve bu emeğin alınıp satıldığı emek piyasası olmasıdır.
Emek piyasaları : emek arz ve talebin karşılaştığı , emeğin fiyatı olan ücret ve çalışma koşullarının belirlendiği piyasalardır.
Emek piyasasının ekonomik rolü :
Özellikle iş arayan işgücüne vasıflarına uygun iş bulabilme,
İşverenlere ise üretimde kullanacakları , ihtiyaç duydukları vasıfta işgücünü seçebilme olanığını sağlamasıdır.
Emek piyasalarının başlıca fonksiyonu : emek arz ve talebinin dengelenmesi ve eşitlenmesidir. Firmaların faaliyet gösterdikleri 3 piyasa vardır.
Emek piyasası : gerekli bilgilerin sağlanmasında önem taşır
Sermaye piyasası: gerekli bilgilerin sağlanmasında önem taşır
Ürün piyasası : elde edilen ürünün satılmasında önem taşır
Emek piyasasını diğer piyasalardan ayıran özellikleri :
1) Kişisel bir ifadeyi etmesidir
2) İşveren ve işçiler eksik bilgiye sahiptir
3) Arz edilen emek heterojendir
4) Tek bir emek piyasası yoktur
5) Emek piyasalarında grup ilişkilerini etkileyen birçok faktör vardır. Sendikaların davranışlarını belirleyen sosyal, siyasal , ideolojik etkenler,mal piyasalarındaki firmaların davranışlarını etkileyen faktörlerden farklıdır.
6) Emek piyasasında işçinin pazarlık gücü azdır.
Çalışma ekonomisinin temel kavramları :
1) Çalışma çağındaki nüfus : 15-64 yaş arasıdır.
2) Aktif nüfus: çalışma çağında olan kurumsallaşmamış nüfustan oluşur
3) Kurumsallaşmamış nüfus : okul ,yurt ,otel , çocuk yuvası, huzur evi, özel nitelikli hastane, hapishane, kışla ve ordu evi gibi yerlerde ikamet edenler ile yabancı uyruklular dışında kalan nüfustur.
Aktif nüfus = işgücü + işgücüne dahil olmayanlar
4) İş gücü : bir ülkedeki emek arzını insan sayısı yönünden ifade eder. / bir ülkedeki nüfusun üretici durumunda bulunan yani ekonomik faaliyete katılan kısmıdır.
5) Cesareti kırılmış işçi : işsiz kalan ve çalışmak istediği halde iş bulanmadığından iş aramaktan
vazgeçmiş kişilere denir .
İşgücü = istihdam edilenler + işsizler
Devlet istatistik enstitüsüne (die) göre iş gücüne dahil olmayanlar
I. İş arayıp son 3 ayda iş arama kanallarını kullanmayanlar
II. İş aramayıp işbaşı yapmaya hazır olanlar
i) Birincil işgücü : emek piyasasında tam ve sürekli çalışanları kapsar. Örn : aile reisi
ii) İkincil işgücü : bir işe bağımlıklıkları esas sorumlulukları olarak görülmeyenler örn : evli kadınlar, okul çağındaki çocuklar , gençler
6) İstihdam :
a) Geniş anlamda : üretim faktörlerinin üretim sürecinde kullanılmasıdır.
b) Dar anlamda : emek faktörünün üretim sürecinde bir girdi olarak kullanılmasıdır .
Die göre istihdam edilenler
1. iş başında olanlar
2. iş başında olmayanlar
istihdam edilenler
istihdam oranı = _____________________ x 100 aktif nüfus
7) işsizlik : kişilerin çalışma istek ve yeteneklerinin olduğu halde piyasa ücret haddinden iş bulamama durumudur.
8) Eksik istihdam : iş gücünün gereği gibi değerlendirilmemesinden kaynaklanır .
Eksik istihdamın boyutları :
I. Kişi, işin gerektiğinden daha fazla formel eğitime sahiptir.
II. Kişi , formel eğitimi dışındaki bir alanda gönülsüz çalışır.
III. Kişi , işin gerektirdiğinden daha fazla iş deneyimine ve niteliğe sahiptir .
IV. Kişi , gönülsüz olarak yarı zamanlı, geçici veya kesintili istihdamdadır
V. Kişi bir önceki işinden %20 veya daha az kazanmaktadır. –yeni işe başlayanlar aynı kişilerden %20 daha az maaş alırlar-
Görülebilir eksik istihdam : istatiksel bir kavramdır
Görülemeyen eksik istihdam : analitik bir kavramdır .
Zamana dayalı eksik istihdam : çalışma süresinin yetersizliği nedeniyle ilave bir iş arayan ve bu işte çalışmaya müsait olanların durumudur
Zamana dayalı eksik istihdamda 3 kriter vardır
1. ilave çalışmaya istekli olma
2. ilave çalışmaya müsait olma
3. ilave çalışma süresinden az çalışma
yetersiz istihdam : görülemeyen eksik istihdamdan daha geniş bir alanı kapsar .
a) niteliğe dayalı yetersiz istihdam : işçinin kapasitesinin tam olarak kullanılmamasıdır
b) gelire dayalı yetersiz istihdam : elde edilen gelirin çok düşük olmasıdır
c) aşırı çalışmaya dayalı eksik istihdam : -aşırı istihdam- kişilerin gelirlerinin azalmasına rağmen referans döneminkinden daha az sürelerde çalışmak istemeleridir .
Yetersiz istihdamın nedenleri :
1. mesleki niteliklerinin yetersiz yada yanlış kullanılması
2. mevcut işlerdeki gelirin yetersizliği
3. aşırı çalışma süreleri
4. işin yapılmasında gerekli alet ekipman ve eğitimin yetersizliği
5. sosyal hizmetlerin yetersizliği
9) iş gücüne katılma oranı (iktisadi faaliyet oranı)
işgücü
iktisadi faaliyet oranı = _______________ x 100 aktif nüfus
işgücüne katılma oranını etkileyen faktörler a) ücret oranı
b) emek piyasasının koşulları
c) eğitim düzeyi
d) kentleşme
e) kadınların çalışmasına yönelik sosyal tutumlar f) teknolojik yenilikler
g) demografik faktörler
işgücüne katılma oranını etkileyen faktörler, bireysel emek arzını etkileyen faktörlerle aynıdır 10) bağımlılık oranı : çalışma çağındaki kişilere bağımlı olan nüfusun ölçüsüdür.
Çalışma çağın dışındaki nüfus
Bağımlılık oranı : ________________________________ x 100 Çalışma çağındaki nüfus
i. çocuk bağımlılık oranı :
15 yaşın altındaki nüfus
Çocuk bağımlılık oranı = ______________________ x 100 Çalışma çağındaki nüfus
ii. yaşlılık bağımlılık oranı :
64 yaşın üstündeki nüfus
Yaşlılık bağımlılık oranı = ______________________ x 100 Çalışma çağındaki nüfus
11) emek verimliliği :
a) verimlilik : üretim sürecine katılan üretim faktörleri ile elde edilen üretim arasındaki ilişkiyi gösterir
b) toplam verimlilik : üretim miktarının üretimde kullanılan toplam miktarına oranıdır.
c) Kısmi verimlilik : üretim miktarının üretim faktörlerinden sadece birine oranıdır.
d) Emek verimliliği : belirli bir dönemde bir firmanın , iş kolunun veya ülkenin ürettiği toplam reel üretim miktarının bu üretimin elde edilmesi için kullanılan toplam emek- saat miktarına oranıdır.
Toplam ürün
Emek verimliliği = __________________ x 100 Çalışılan süre
Emek verimliliğini belirleyen unsurlar :
1. sağlık ve beslenme koşulları
2. birim emek başına düşen sermaye malı 3. teknolojik gelişmeler
4. emek hareketliliği
5. uzmanlaşma
6. toplumdaki verimlilik kültürü
7. kamu politikaları
8. ama en önemlisi : emeğin kalitesidir
Ünite 2
Neo-klasik yaklaşım (boş zaman teorisi)
2 seçenek vardır : çalışma ve boş zaman
Tercihler : bir malın diğer mal ve hizmetlere göre arzu edilebilirliği hakkındaki kişilerin psikolojik hisleri ve sezgileridir. Tercihler subjektiftir. Kişilerin etnik yapısı,sosyo ekonomik sınıfı, mesleği ve kişiliği ile ilgili faktörlerden etkilenir.
Farksızlık eğrisi : üzerindeki her noktada farklı gelir ve boş zaman kombinasyonları ile aynı fayda düzeyini gösterir.
Farksızlık ergilerinin özellikleri
1) Üzerindeki her nokta aynı tatmin düzeyini gösterir.
2) Negatif eğimlidir.çünkü bireylerin daha fazla çalışmaları durumunda boş zamanları azalır
3) Orjine yaklaştıkça boş zaman miktarı azalır
4) Konveks (dış bükey ) eğrilerdir. Çünkü miktarı azalan boş zamanın değeri artar.
5) Orjinden uzaklaştıkça daha yüksek fayda düzeyini gösterirler.
6) Eğriler birbirleriyle kesişmezler.
Bütçe kısıtı : kişinin piyasada kazanabileceği ücret oranı ve üsret dışı gelirleri veri iken bireylerin elde edebileceği bütün gelir ve çalışma süresi kombinasyonlarını gösteren eğridir.
Bütçe kısıtının özellikleri :
1) Negatif eğimlidir. Boş zaman miktarı arttıkça gelir azalır
2) Eğrinin eğimi ücret oranına eşittir.
3) Ücret ve ücret dışı gelirlerdeki değişme bütçe kısıtı ile gösterilebilir. Çalışma kararı dengesi
Ücret oranındaki değişmeler
1. gelir etkisi : ücret sabitken gelir değişimine bağlı olarak çalışma süresinin nasıl değişeceğini gösterir. Ücret oranı yükseldiğinde bireyin daha fazla boş zaman satın alarak çalıştığı süreyi azaltmasıdır.
2. ikame etkisi: gelir sabitken ücret değişimine bağlı olarak çalışma süresinin nasıl değişeceğini gösteren etkidir. Ücret oranı yükseldikçe zamanı boş olarak geçirmenin maliyeti artar, bu durum bireyi daha fazla çalışmaya yöneltir. Bu etkiye ikame etkisi denir.
Bireysel emek arz eğrisi : çeşitli ücret düzeylerinde bireyin çalışmak istediği süreleri gösteren eğridir.
Geriye kıvrımlı bireysel emek arz eğrisi : düşük ücret düzeylerinde ikame etkisi nedeniyle pozitif, yüksek ücret düzeylerinde ise gelir etkisi nedeniyle negatif eğimli arz eğrisidir.
Piyasa emek arz eğrisi : enek piyasasında çeşitli ücret düzeyleri ile çalışma süreleri arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.
Piyasa emek arz eğrisi hakkında kısa bilgiler:
1) piyasa emek arz eğrisi , bireysel emek arz eğrisinin toplamından oluşur
2) pozitif eğimlidir
3) piyasanın genelinde ikame etkisi baskın olduğu için piyasa emek arz eğrisi pozitif eğimlidir
4) ücretler arttıkça çalışmak istenen ücrette artar, azaldıkça ise azalır
5) ücret oranı yükseldikçe daha çok insan gelir etkisi altına girebileceğinden eğrinin artış hızı yavaşlar yani eğri dikleşmeye başlar
emek arz eğrisi çizilirken çalışma koşulları yerine ücret oranları kullanılır bunun 3 nedeni vardır
1) ücretler ölçülebilir iken , mesleğin diğer özellikleri ölçülemez
2) birçok kişi emek arz kararı alırken ücret oranlarına bakar
3) ücret oranı daha esnektir. Yani çalışma koşulları yavaş değişirken, ücret oranı aydan aya değişir emek arzını etkileyen ücret dışı unsurlar
1) diğer ücret oranları : alternatif meslekteki ücretteki artış emek arzını azaltır sola kaydırır
2) ücret dışı gelir : artış emek arzını azalatır
3) bireylerin boş zamanı tercih etmeleri : artması emek arzını azaltır
4) işlerin ücret dışı yönleri : çalışma koşullarının iyileştirildiği işlerde emek arzı artar
5) işçi sayısının azalması
i) doğum oranlarının ölüm oranlarından fazla olması : emek arzı artar
ii) emek göçü : göç gelişi emek arzını arttırır
Ünite 3
Emek piyasasının en önemli özelliği : emek talebinin türetilmiş bir talep olmasıdır. Yani işverenlerin mal ve hizmet üretmek için emek talep etmeleridir.
KISA DÖNEM EMEK TALEBİ
1) Kısa dönem : firmanın üretim faktörlerinden bazılarının arttırılabildiği ancak sermaye miktarı ve üretim kapatisenin değiştiremediği zaman dilimidir.
2) Uzun dönem : firmanın bütün üretim faktörlerini değiştirebildiği, yani makine satın alıp bina inşa edebildiği zaman dilimidir.
Üretim fonksiyonu : veri faktör miktarı ve teknoloji düzeyinde üretilebilecek çıktı miktarını gösteren matematiksel bir eşitliktir .
Q=f(K,L) Q= üretim miktarı K= sermaye miktarı L= emek miktarı
1. marjinal karar alma kuralı
talep teorisinin varsayımları
a) firmalar kar maksimizasyoncudur.
b) Firmalar üretim için sadece emek ve sermaye kullanırlar
c) Firmaların bulunduğu ürün ve emek piyasaları tam rekabetçidir yani ürün fiyatı ve ücretler veridir.
d) Emek maliyeti ücretten oluşur.
e) İşgücü tamamen homojendir.
Emeğin marjinal ürünü (MPL): sermaye sabitken emek girdisinin bir birim arttırılması sonucunda toplam üründe meydana gelen değişikliktir.
Emeğin marjinal ürün geliri (MRPL): son işe alınan işçinin toplam üründe sağladığı artışın parasal karşılığıdır.
MRPL= MPL x MR
Azalan verimler kanunu : üretim faktörlerinden biri sabitken diğer faktörün miktarı arttığıldığınfa toplam üründeki artış bir noktadan sonra azalmasıdır.
2. kısa dönemde denge istihdam düzeyinin belirlenmesi :
denge istihdam kuralı -> W= MRPL
W= MPL x MR
*-*Denge istihdam seviyesi nominal ücretin marjinal ürün gelirine eşit veya reel ücretin emeğin marjinal ürününe eşit olduğu noktada oluşur.
3. firmanın kısa dönem emek talep eğrisi
kısa dönem emek talep eğrisi : sermaye ve diğer bütün faktörler sabitken ücret oranı ile firmanın emek talep miktarı arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.
Marjinal ürün geliri eğrisinin negatif eğimli kısmı aynı zamanda bir firmanın kısa dönem emek talep eğrisidir. Çünkü MRPL eğrisi hangi ücret düzeyinde kaç kişi çalıştığını belirler.
MRPL = kısa dönem emek talep eğrisi
4. piyasa emek talep eğrisi : bireysel firmaların emek talep eğrilerinin yatay toplamıdır. Negatif eğrilerdir. Yani ücret yüksedikçe istihdam azalır.
SONRAKİ SAYFAYA GEÇİNİZ
İlk yorum yapan olun