Kpss Program Geliştirme Ders Notu

KPSS EĞİTİM BİLİMLERİ PROGRAM GELİŞTİRME ÖZET NOTLAR

Öğretim: Planlı ve programlı olup zaman ve mekan sınırlaması dahilinde usta bir eğitimci tarafından öğretim materyalleriyle yapılan iştir.
Eğitim: Geleneksel(bireyin yaşantı yoluyla istendik ve kasıtlı davranış değişikliği kazandırma süreci( ve Çağdaş(Bireyin yaşam kalitesini arttırma süreci) olarak 2 ye ayrılır.
Kültür: Bir toplumun ürettiği maddi manevi değerler bütünüdür. Kültür; eğitimle, model alma yoluyla aktarılır.


a)Kültürleme: Kültürü öğreten, öğrenen ve aktaran vardır. İstendik kültürleme formal eğitimdir(yer zaman belli) gelişigüzel kültürleme informal eğitimdr(yer zaman farketmez)
b)Kültürlenme: İki farklı kültürden etkilenerek yeni bir sentez kültür meydana getirilir. c)Kültürleşme: İki birey arasında yapılan kültürel etkileşimdir.


Eğitim ve Sistem
Girdi: Eğitimin olmazsa olmazlarıdır(öğretmen, öğrenci, okul, para)
İşlem/süreç: dersin işlendiği yerdir. (pekiştire., ipucu, dönüt, etkin katılım vardır) dört duvar
arasında yapılan her şeydir.
Çıktı/Ürün: Öğrenme ürünleri öğrenme doğruda yanlışta olabilir.
Dönüt: Geri bildirim, öğrenmeleri kontrol etme
1-Açık Sistem: Girdi-İşlem-Çıktı-Dönüt(tüm ögeleri vardır.(Türk eğitim sistemi) 2-Yarı Açık Sistem: dönüt ögesi yoktur(ölçme değerlendirme aşaması)
3-Kapalı Sistem: ögeler arasında etkileşim yoktur. Dönüt ögesi burada da yoktur.


Eğitim Türleri
Formal Eğitim: Kurum ve kuruluşlarda meydana gelir. Planlı programlıdır. Zaman mekan sınırı vardır. Öğretmen veya uzman vardır
İnformal Eğitim: Gelişigüzel eğitimdir. Standart davranış hedef yoktur. Belli plan program yok , zaman mekan yok
Sargın Eğitim: Bildiği bilgi birikimi ile yeterli maddi destek verilerek kendine maddi kazanç oluşturmaktır. Beceriyi öğretme yoktur.

Program Türleri
Eğitim Programları: İçerisinde milli eğitimin amaçlarını, okul tür ve kademelerini, PDR çalışmaları, proje ve ödevleri, eğitsel kol ve faaliyetler ve tüm derslerin öğretim programlarını belirler.
Öğretim Programı: Tek bir kademeyi içine alır. İlköğretim programları, örtaöğretim programları gibi.
Ders Programı: Bir dersin görülen tüm sınıflardaki programdır. Ör 9-10-11-12. Edebiyat dersi
Ders Planı: Bir dersin bir konusunun yazılmasıdır. Ör: halk edebiyatı
Ünitelendirilmiş Yıllık Plan: Bir dersin zümre başkanlarının öncülüğünde o branşa ait öğretmenlerin bir araya gelerek o dersin öğretim programını indirip öğrenci ve okul olanaklarını göz önüne alarak konuları ay/hafta şeklinde düzenlenip 15 gün içinde müdüre teslim edilmesidir.
**eğitim- öğretim- ders programları Talim Terbiye Kurulu tarafından hazırlanır esnek değildir. Ders planı ve ünite planı esnektir, öğretmen tarafından belirlenir.
**Günlük(ders) Planı öncelikle dikkat çekme-güdüleme-hedeften haberdar etme-ön bilgileri hazır hale getirme vardır.


Programın Ögeleri


Geleneksel

  • -Hedef/davranış
    -İçerik/kapsam
  • -Eğitim durumları(öğretme süreci)
  • -Ölçme değerlendirme

Çağdaş

  • -Kazanım
  • -Tema/ünite
  • -Etkinlik
    -Sınama durumları


    *Hedefler(yap – abilme) doğrudan ölçülemez kazanımlar(yap- ar) ölçülür hedefler davranışa(yap- ma) dönüştürülerek ölçülür.
    *Hedef ve davranış sonuç değerlendirmedir, kazanımlar süreç ve sonuç değerlendirmedir.
    *Nesnel bilgi ezbere dayalıdır gelenekseldir. Öznel bilgi yaparak yaşayarak öğrenmedir çağdaştır.

Posner’a Göre Program Türleri
a)Resmi Program: TTK tarafından hazırlanır, standarttır, teoriktir
b)Ekstra Program: Resmi programda olmayıp sanatsal, spor, kültürel faaliyetlerle resmi
programı ve öğrenciyi desteklemesidir. Planlı ve programlıdır. Gönüllülük vardır.
c)Örtük Program: Amaç dışı ve informaldir plan program yoktur. Faaliyetler farklılık gösterir.
d)Uygulamadaki(işevuruk-işlevsel) Program: Resmi programın pratiğe dökülmüş halidir. Öğretmenin elinde yaşam bulan programdır.
e)İhmal edilen Program: Resmi programda olan konuların işlenmemesi ihmal edilmesidir. Programın Özellikleri


1-Bilimsel Olma: Bilgilerin bilimselliğe uygun olmasıdır
2-Amaca Uygun Olma: MEB amacına uygun olmasıdır
3-Çerçeve Olma: Kapsamın sınırlandırılmasıdır. Konuların ay/haftaya göre belirlenmesidir
4-İşlevsel/Görevsel Olma: İşe yarar olma, birey ve toplumun ihtiyaçlarını kapsar.
5-Esnek/Değişebilir Olma: Öğrenci, çevresel farklılıklara göre programın değişikliklere uğramasıdır.
6-Değişmez Olma: Ulusal günler buna örnektir
7-Uygulanabilir Olma: Araç-gereç kullanılabilirliği, çocuğun yaşı, gelişimi, hazırbulunuşluk
düzeyine uygun program hazırlanmasıdır.


PROGRAMIN KURAMSAL TEMELLERİ
1-Tarihi Temel: Geçmiş yılarda yapılan, hazırlanan programlara bakılarak bugün oluşturulan programa etki ediyorsa tarihsel temeldir, günümüze yön verir.
2-Konu Alanı Temeli: “Ne öğreteceğim” sorusuna yanıt aranır. Basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene aşamalı şekilde olmasını sağlar. İçeriğin her şeyinden sorumludur.
3-Bireysel Temel: İşlevsel olma özelliği vardır. “birey toplumdan ne bekler” sorusu sorulur. Yaşam kalitesini arttırma bireyin kendini gerçekleştirmesini sağlama vardır.
4-Toplumsal Temel: Bunda da işlevsellik vardır. “ toplum bireyden ne bekler” sorusu sorulur. Toplumun kültürü dikkate alınır. Topluma uyum sağlama vardır. Toplumsal sorunlar dikkate alınır.
5-Psikolojik Temeller: Gelişim ve öğrenme psikolojisinin özelliklerini taşır. programın uygulanabilirliğini barındırır. Öğrenme kuramlarına göre süreçlerinde olması vardır.

6-Felsefi Temel: Hedeflerin belirlenmesinde, önem sırasına göre sıralanmasında ve iç tutarlıkların belirlenmesinde kullanılır. Hedef yazma aşamasında en çok yararlanılır.


Felsefi Akımlar
Realizm:
 Önemli olan toplumun başat kültürüdür
 Zihin boş levhadır
 Gözlenen, ölçülebilen davranışlar ele alınır.  Somutluk söz konusudur
İdealizm:
 Önemli olan evrensel kültürdür.  Soyut ve bilişseldir
Pragmatizm:
 Faydacılık ve yararcılık vardır
 Çağdaş eğitimde en çok bu akım görülür  Somut yaşantı geçirerek deneyim kazanılır
Varoluşçu:
 Bireyin kendi değer sistemi vardır
 Özgürlük vardır
 Amaç çocuğun kendini gerçekleştirmesidir
Natüralizm:
 Özgür ortam ve kendi öğrenmelerin sorumluluğunu alma vardır  Çocuk doğuştan temizdir
Eğitim Felsefesi
1-Daimicilik
 Devlet adamı yetiştirme kişilik ve karakter eğitimi  Maddi manevi değerler vardır
 Evrensel değerler ve enteklektüel beceri eğitimi  Klasik temel eserlen ön plandadır
 Tabii bilimler(sosyoloji, felsefe,din, psikoloji)  Beşeri bilimler

2-Esasicilik
 Temel beceriler(okuma, yazma)
 Pozitif bilimler
 Rejime itaat ve toplum kültürünü aktarma vardır  Katı disiplin vardır (esas duruş)
3-İlerlemeci
 Sınıf ortamında demokrasi vardır  Öznel bilgi vardır
 Önce birey sonra toplumdur
4-Yeniden Kurmacılık
 II. Dünya savaşı sonrası benimsenmiştir  Toplumsal reform ön plandadır
 Önce toplum sonra bireydir


Felsefenin Uğraş Alaları
Epitemoloji: Bilgi felsefesidir. Nesnel ve öznel bilgiler Ontoloji: Varlık felsefesidir
Aksiyoloji: Etik ve estetik değerlerdir
Mantık: Akıl yürütme


Program Geliştirme Sürecinin Planlanması
1-Grubun Oluşturulması
a)Karar Koordinasyon Grubu: Programın kabul ya da reddine karar verir. Üyeler; TTK, MEB, öğretmen, öğrenci, veli
b)Çalışma Grubu: Asıl çalışma grubudur üyeler; program geliştirme uzmanı, konu alan öğretmeni, ölçme değerlendirme uzmanı, konu alanı uzmanı
c)Danışma Grubu: üyeleri; müdür, müffettiş, eğitim felsefecisi(sistem çağdaş mı gelenksel mi), eğitim psikolojicisi(yaş grubu çocukların anlaması öğrenmesi), eğitim ekonomisti, eğitim sosyolojicisi

2-Sürecin Planlanması
a)Pert işlem ağları b)İşlem-zaman çizelgeleri c)Akış şemesı
3-Program Geliştirme Süreci
1. İhtiyaç belirleme
2. Tasarlama
3. Hazırlama
4. Uygulama(önce pilot sonra tüm yurt)
5. Değerlendirme
6. Programa süreklilik kazandırma


İhtiyaç Belirleme Teknikleri
1-Delphi Tekniği: Alanındaki uzman kişilerin birbirlerinden habersiz olarak e mail yoluyla ulaştırılan sorulara cevap vererek standart yüzdelik ölçüler yapılır ve sonra tekrardan anket yaptırılarak sonuca bakılır.
2-Progel Dacum: Önce meslek tanımlanır, sonra beceri profilleri yeterlilik alanları belirlenir. Daha sonra çalışma grubu ve alanında uzman 2 kişi belirlenerek bunlar kendi aralarında panel, seminer, gözlem vs. yaparak tartışırlar. Daha sonra 2 uzman işi yaptırıp gözlemler böylece beceri ve yeterlilik alanları geliştirilir.
3-Meslek İş Analizi: Beceri ve yeterlilik alanları alt basamaklara ayrılır(bilişsel, psikomotor) iş ortamında yapılır. Daha uzun ve daha detaylıdır. Progele göre iş ortamında işin gerekli kıldığı bilgi becerileri belirlenir daha çok pratiğe dökülmüş halidir.
4-Test: ölçme aracıdır
5-Gözlem: Amaç bilgi toplamaktır
6-Görüşme: Doğal(plan program yok) ve güdümlü(planlı programlı) olarak 2 ye ayrılır. Amaç bilgi almaktır.
7-Kaynak Tarama: Literatür tarama (geçmiş çalışmalar) programları inceleme (geçmiş program) ve raporları inceleme(geçmiş raporlar) olarak 3’e ayrılır.

İhtiyaç Belirleme Yaklaşımları
Analitik: Geleceği kestirme vardır. Geleceğe yönelik varsayımsal düşünme.
Farklar: Var olan durumla ilgili olması istenen duruma bakılıp aradaki farka bakılmasıdır.
Farkı gidermek için yapılan çalışmalardır. Süreçten öncedir.
Betimsel: Var olan bir durumdan bahseder bir var ve yokluğundan dolayı doğacak sonuçlar. Süreç esnasındadır esneklik vardır.
Demokratik: Çoğunluğun istekleri önemlidir.


Programın Tasarlanması
1-Konu Merkezli Tasarım(Esasici, daimici)
a)Konu alanı tasarım: Parça parça öğretme vardır. Ayrıntı vardır, öğretmen merkezdedir. b)Disipliner tasarım: Ayrıntı biraz daha azdır. Araştırma, deney gözlem vardır. Uzmanlaşma
amaçlanır.
c)Geniş alan tasarımı: Derslerin bütünleşmesi vardır. Ör: sosyal bilgiler, fen bilgisi
d)Tematik/Korelasyon/Disiplinlerarası tasarım: ortak konunun farklı derslerde işlenmesidir. Ör: tarihteki Atatürk konusunu edebiyat dersinde Atatürk temalı metin okutma müzikte Atatürk temalı şiir şarkı işleme gibi.
e)Süreç tasarımı: Ortak öğrenme yolu belirlenir(ör: eğitsel oyun) ve onunla tüm konular işlenir.


2-Öğrenen/Birey Merkezli Tasarım(İlerlemeci)
a)Çocuk merkezli tasarım: Öğrenci ilgi ihtiyaçları ön plandadır. Taba’nın çocuk yaşadığını öğrenir sözünden yola çıkmıştır. Sisteme girmeden önce yapılır uzmanlar vardır.
b)Yaşantı merkezli tasarım: Süreç içerisinde çıkan sorunlara karşı önlem, sorun giderme vardır. Öğrenci ilgi ihtiyaçları sisteme girdikten sonra(eğitim başladıktan sonra) belirlenir. Esnektir, en öğrenci merkezli yaklaşımdır.
c)Radikal/Romantik yaklaşım: Naturalizm vardır özgürlükçüdür illa okul gerekmez, öğrenci kendi öğrenme sorumluluğunu alır.
d)Hümanist tasarım: Bireysel farklılıklar önemlidir.

3-Sorun Merkezli Tasarım(Yeniden kurmacılık)
a)Yaşam Şartları tasarım: Toplumsal sorunlar, güncel sorunlar etik ulusal değerler eğitimi vardır.
b)Toplumsal Şartlar ve Yeniden Kurmacılık tasarımı: Okullar değişim ve gelişimin merkezleridir.
c)Çekirdek tasarımı: Demokrasi vardır. İşbirlikli öğrenme vardır. Okullar toplumsal sorun çözme laboratuvarıdır. Merkeze bir ders alınır onda uzmanlaşma vardır. Konuların bütünleşmesi vardır.


Programın Hazırlanması
Taba Modeli
1. İhtiyaçların belirlenmesi
2. Amaçların(hedeflerin) belirlenmesi
3. İçeriğin seçilmesi
4. İçeriğin düzenlenmesi
5. Öğrenme yaşantıların seçilmesi
6. Neyin nasıl değerlendirilmesinin belirlenmesi
7. Program öğretimin sırası kontrolü
Tyler Modeli
1. Birey-toplum-konu ihtiyaçlarının belirlenmesi
2. Olası(aday) hedeflerin belirlenmesi
3. Eğitim felsefesi ve eğitim psikolojisinden süzülmesi
4. Kesin hedeflerin belirlenmesi
5. Öğrenme yaşantıların seçilmesi
6. Öğrenme yaşantıların düzenlenmesi
7. Öğrenme yaşantıların yönlendirilmesi
8. Öğrenme yaşantıların değerlendirilmesi
** Bu modelde içerik ögesi yoktur. En akılcı modeldir. Taba-Tyler Modeli
1. İhtiyaçların belirlenmesi
2. Kesin/genel hedeflerin belirlenmesi
3. Hedeflerin belirlenmesi
4. İçeriğin seçilmesi
5. İçerğin düzenlenmesi
6. Öğrenme yaşantıların seçilmesi
7. Öğrenme yaşantıların düzenlenmesi

8. Değerlendirme(yeterli gelmemişse hedefe geri dönülür)
9. Ayrıntılı işleri formüle etme
10. İşlemleri tekrar belirleme


***Öğrenme Alanları kavramı MEB modelinde geçer. 2005e kadar Taba-Tyler modeli kullanılıyor sonra MEB modeline geçiliyor.


Programın Uygulanması
 Önce pilot okul belirlenir
 Sonra 7 farklı bölgede köyden kente olacak şekilde öğrenci ihtiyaçları, öğretmen
özelliği, okul yapısına göre pilot okul seçilir
 Sonra bu okuldaki yöneticilere hizmet içi eğitim verilir
 Sonra program pilot okullarda uygulanır(denencel olma)
 Değerlendirme yapılır olumlu ise tüm yurtta uygulanır
**2005 yılı itibariyle ilerlemeci/yapılandırmacı eğitime geçtik.


Program Değerlendirilmesi
1-Sistem Değerlendirmesi*DeFanS
Diagnostik değerlendirme(hazırbulunuşluk önbilgi ön test tanıma yerleştirmeye dönük),
GİRDİ
Formatif değerlendirme(Quizler, izleme testleri ünite sonu testleri), İŞLEM
Summatif değerlendirme(süreç sonunda not verme geçti/kaldı belirleme) ÇIKTI *İşlem+Çıktı değerlendir (süreç+sonuç): otantik değerlndirme protfolyo/performans *Girdi+Çıktı değerlendirme
*Girdi+İşlem+Çıktı değerlendirme: en idealidir. Stake uygunluk olasılık modeli

2-Hedefe Dayalı Değerlendirme (TYLER)
 Önce Tyler’a göre hedefler belirlenir
 Sonra ölçme araçları geliştirilir
 Daha sonra ölçme araçları değerlendirilir
Hedeflere ulaşılmamışsa önce hedefler sonra eğitim durumları (işlem bütün
faaliyetler) kısmı gözden geçirilir.

3-Yoruma Dayalı Model : eğitsel eleştiri vardır

4-ihtiyaca Dayalı Model: sürece vurgu yapma varsa

5-Uygunluk/Olasılık Modeli: G+İ+Ç bütün ögeler vardır. (Stake)
6-Ögelere Dayalı Değerlendirme: Hedef(hedeflerin özellikleri), içerik(hedefe uygunluk, öğrenci gelişim özelliklerine uygunluk bilimsel gerçeklerle örtüşme), Eğitim durumları(hedefe uygunluk, öğrenci gelişim özellikleri, öğretim yöntem teknikleri), ölçme değerlendirme(hedefe uygunluk, öğrenci gelişim öelikleri, ölçme amaçları)


Hedefler
Hedeflerin Özellikleri
 Bireyin ve toplumun ihtiyaçlarını karşılar nitelikte olmalıdır
 Konu alanı ile ilişkili olmalıdır
 Hedefler tutarlı olmalıdır(eğitim felsefesi)
 Hedefler öğrencinin yaşına, hazırbulunuşluğuna, özelliğine uygun olmalıdır(eğitim
psikolojisi)
 Öğrenci davranışlarına dönük olmalıdır.
a)Uzak/Dikey hedefler: yasalardır
b)Genel hedefler: Okul tür ve kademelerin amaçları
c)Özel hedefler: Sınıfta öğretilen ders ve konuların amaçlarını kapsar


Hedef Yazma İlkeleri
1-Öğrenci davranışına dönük olma: Ana başlıklar hedef olarak kullanılmaz. “kazanabilme” vardır. “Kazandırma” öğretmene yöneliktir.
2-Öğrenme ürününe dönük olma: Sonuç/çıktı vardır
3-Öğrenme sürecine dönük olma: Kazanımlardır
4-Genellik ve sınırlılık: Bir hedef tüm davranışları kapsayacak kadar olmalıdır. Ör: 3 basamaklı sayılarla çarpma (bütün 3 basamaklı sayıları kapsar). Ancak bir davranış bir hedefi geçmeyecek kadar sınırlı olmalıdır.
*Hedefin düzeyi neyse davranışın düzeyi de o olmalıdır. Ör: bilme-bilme, kavrama- kavrama
5-Kenetlilik: Hedeflerin içerikle ilişkili olacak şekilde yazılmasıdır.

Belirtke Tablosu
 Dersin kapsamını nitel ve nicelik olarak gösterir  Kenetlilik ilkesini sağlar
 Eğitim durumlarına yol gösterir
 Ölçme araçlarına yol gösterir
 Kapsam geçerliliğini sağlar.  Hedef içerik ilişkisini gösterir
Bilişsel(bilgi)
En alttan üste doğru sıralaması; -Bilme
-Kavrama
-Uygulama
-Analiz
-Sentez -Değerlendirme


Yatay Hedefler
Duyuşsal(duygular)
ölçülmesi kazandırması en zor. -Alma(farketme)
-Tepkide bulunma(isteklilk) -Değer verme(takdir etme) -Örgütleme(duyarlı hale gelme) -kişilik hale getirme(dünya görüşü)
Psikomotor(beceri)
Sinir kas koordinasyonu. Algılama(dikkat) Kurulma(yapacak hale gel) Kılavuzlama Mekanikleşme
Beceri haline getire(öğrn) Uyumsama(olumlu aktar) Yanılma(yeni farklı buluş)
Bilme: öğrenci pasiftir, ezbere öğrenme vardır. Bilgiye ekleme çıkarma olmaz
Kavrama: Anlamlı öğrenme vardır. Bilgiyi içselleştirir. Kendi cümlelerle ifade etme önemi,
özeti ana fikirleri bulma gibi.
Uygulama(öğrenme şart): Öğrenilen bilgi farklı durumlarda kullanılır. Transfer etme. Boş bırakılan yere noktalama işareti doldurma gibi.
Analiz: Bütünü parçalara ayırma nen sonuç ilişkisi benzerlik farklılık.
Sentez: Yeni, farklı, özgün orijinal ürün oluşturma. Tasarı hazırlama, kompozisyon, öneride
bulunma
Değerlendirme: Ölçüte göre eleştirme, yargılama, karar verme vardır.

Bloom’un Taksonomisi
-Bilme -Kavrama -Uygulama -Analiz
-Sentez -Değerlendirme


İçeriğin Özellikleri
Bloom’un Yeni Taksonomisi(Krathwoh)
-Hatırlama -Anlama -Uygulama -Çözümleme -Yaratma -Değerlendirme
İçerik
 Hedefe uygunluk: içerğin hedeflerle ilgili olmasıdır
 Öğrenciye Görelik: Öğrencinin yaşı, özelliği, hazırbulunuşluğu uygunluk  Bilimsel ve Güncel Olma: çağın özelliklerini taşıması ve bilimsellik
 Aşamalılık: önkoşulluk vardır, basitten karmaşığa göre
 Vardama, Yordama: Geçmiş ve geleceği kapsayacak şekilde düzenleme  Kaynaşıklık: Farklı etkinlikler aynı öğretim yılında yapılması
 Soyutluk: Ana tema ana fikir olması
 Güvenirlik: Bilgide tutarlılık olmasıdır
 Kapsama: İçeriğin birbirleriyle ilişkili olmasıdır
İçerik Düzenleme Yaklaşımları
1-Doğrusal Tasarım: Önceki konuya tekrar dönülmez, aşamalılık ilkesi vardır ön koşul ilkesi vardır. Konu merkezlidir Tyler’da vardır
2-Sarmal Tasarım: İçeriğin kapsamı farklı yıllarda giderek artar. tekrarlar yoluyla derinlemesine bilgi verilir. Bruner temsl eder.
3-Modüler Tasarım: İçerik öbeklere ayrılır. Her ders kendi içerisinde düzenlenir. Birbirleriyle bağımsızdır. Daha çok hizmet içi eğitimde kullanılır.
4-Sorgulama Tasarım: Süreç içerisinde sorun olmasıyla öğrencilerin ilgi ihtiyaçlarına göre değişiklikler yapılır, esneklik vardır.
5-Çekirdek Tasarım: ortada ortak dersler vardır. Uzmanlaşma konuları vardır. Süreç içerisinde belli olur. Birden fazla uzmanlık alanı verilir çocuk seçer. Tığ eğitiminde kullanılır.

6-Piramitsel Tasarım: Lisans eğitimi gibidir. İçeriğin kapsamı giderek daralır. Uzmanlaşma sisteme girmeden bellidir. Ortak derslerden sonra uzmanlaşma vardır. En katı olandır tek bir alanda uzmanlaşma vardır.
7-Konu Ağı/proje Tasarımı: Konu haritası belirlenir, zaman belirlenir sonrada proje olarak ortaya çıkar. Tez yazma gibi.

[wp_ad_camp_2]

İlk yorum yapan olun

Bir yanıt bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.


*


This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.