Kpss Tarih 20. Yüzyıl Osmanlı Devleti

20. Yüzyıl’da Osmanlı devletinin genel durumu Kpss 20. Yüzyıl Osmanlı Devleti Konu anlarımı ve Ders Notları

• 20. Yy’de Osmanlı Padişahları: 2. Abdülhamit, 5. Mehmet(Reşat), 6. Mehmet(Vahdettin).
• 20. Yy Olayları: Meşrutiyetin yeniden ilanı, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları, 1. Dünya Savaşı.
• 2. Meşrutiyetin ilan edilme nedenleri:

İç Nedenler: İttihat ve Terakki Cemiyetinin Rumeli’de ayaklanma hazırlığı yapması, hanedanlığın Osmanlı dışına verileceği söylentisi, Serez’den İstanbul’a bir ordu yürüyeceği bilgisinin padişaha bildirilmesi, ordu ve halk arasındaki isyan belirtileri.

Dış Nedenler: İngiltere ve Rusya arasında 1908’de yapılan Reval Konferansı. Bu konferansta Ruslar Balkanlarda serbest kalacak, İstanbul ve Boğazlar Rusya’ya verilecek, Makedonya’da ıslahat yapılacak kararları alındı. Böylece İngiltere Osmanlı’nın parçalanmasını onaylamış oldu.

• 2. Meşrutiyetin ilanında İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin etkisi olmuştur. Bu cemiyet İstanbul’da askeri tıbbiye öğrencileri İbrahim Temo, Abdullah Cevdet, İshak Sükuti, Mehmet Reşit ve Hüseyinzade Ali tarafından 1889’da gizlice kurulmuş, daha sonra Jön Türklerle temas kurup Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti adı altında toplanmıştır. Yurdun kurtuluşunun meşruti rejime geri dönülmesiyle olacağını savunmuşlardır.
• 2. Meşrutiyetin ilan sırasındaki gelişmeler; Girit Osmanlı’dan ayrılıp Yunanistan’a bağlandı, Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti, Avusturya Bosna-Hersek’i tamamen aldı.
• Kanuni Esasi’de 1909’da yapılan değişikliklere göre; hükümet meclise karşı sorumlu olmuştur. Padişahın sansür ve sürgün yetkisi kaldırıldı. Kanun teklifindeki padişah izni kaldırıldı. Meclis hükümeti denetleme hakkını kazandı. Padişah tarafından atanan sadrazamın meclisten güvenoyu alması gerekliliği getirildi. Toplanma, dernek kurma ve parti kurma hürriyetleri getirildi. Parlamentonun ancak kabinenin güvenoyu alamaması durumunda feshedilebileceği kuralı getirildi, padişahın mutlak veto etkisi güçleştirici vetoya dönüştürüldü, çok partili hayat başladı.
• 2. Meşrutiyet dönemindeki partiler: Hürriyet ve İtilaf Fırkası(İttihat ve Terakki karşıtlarının toplandığı bir partidir. Rum, Bulgar, Arnavut, Arap, Ermeni mebuslardan olşmuştur.), Osmanlı Demokrat Fırkası, Osmanlı Ahrar Fırkası, Mutedil Hürriyetpervaran Fırkası(İttihat ve Terakki’yi en fazla yıpratan parti olmuştur.), Osmanlı Sosyalist Fırkası, Ahali Fırkası, Islahat-ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası, Fedakaran-ı Millet Fırkası, İttihad-ı Muhammediye Fırkası(1919’da Ayasofya’da Mevlid-i Şerif’ten sonra kuruldu. Kur’an-ı Kerim’in getirdiği şeriatın kıyamete kadar devamına çalışmak için kuruldu.).
• 31 Mart ayaklanması 2. Meşrutiyete son vermek için İstanbul’da çıkarılan ayaklanmadır. Çıkma nedenleri; İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne karşı oluşan muhalefetin artması, politik istikrarsızlık ve İttihat ve Terakki’ye muhalif gazetecilerin öldürülmesiyle artan şiddet olayları. Volkan gazetesi, İttihad-ı Muhammedi Cemiyetinin yayın organı haline geldikten sonra din adamları ve İttihat ve Terakkinin uygulamalarından zarar gören alaylı subaylar üzerinde etkili olmuştur. Taksim Kışlasındaki Avcı taburlarının şeriat yanlısı isyanları.
• 31 Mart ayaklanması ile Hüseyin Hilmi Paşa hükümeti istifa etmiş yeni kabineyi Tevfik Paşa kurmuştur.
• 31 Mart ayaklanması ile denetimi elinden kaçıran İttihat ve Terakki Partisi Harekat Ordusu kurarak ayaklanmayı bastırmıştır. Bu durum ordunun yeniliklerden yana olduğunu göstermiş, İttihat ve Terakki’nin etkinliğini arttırmıştır.
• 31 Mart ayaklanmasının önderleri Divan-ı Harp’te yargılanmışlardır.
• 31 Mart ayaklanması sonucu 2. Abdülhamit tahttan indirilmiş yerine Mehmet Reşat(5. Mehmet) getirilmiştir. Böylece Osmanlı tarihinde ilk kez meclis kararıyla padişah değişikliği yaşanmıştır.
• 31 Mart ayaklanması rejime karşı yapılan ilk ayaklanmadır.
• Osmanlı’yı dağılmaktan kurtarmak için ortaya çıkan düşünce akımları:
• Batıcılık: Lale Devri ve Tanzimat dönemi. Abdullah Cevdet, Celal Nuri
• Osmanlıcılık: 1. Meşrutiyet. Genç Osmanlılar. Amacı dil, din, ırk ayrımı olmaksızın yeni bir Osmanlı toplumu oluşturmak. 1. Balkan Savaşı’nda Arnavutluk’un bağımsızlığını ilan etmesiyle etkisi kalmamıştır.
• İslamcılık: Mehmet Akif, Sait Halim Paşa. 2. Abdülhamit dönemi(istibdat). 1. Dünya Savaşı’nda Arapların Osmanlıya karşı İngilizlerin yanında yer almasıyla etkisini yitirmiştir.
• Türkçülük: Ziya Gökalp, Yusuf Akçura, Mehmet Emin Yurdakul, Ömer Seyfettin, İsmail Gaspıralı, Mehmet Emin Resulzade. 2. Meşrutiyet dönemi. 1. Dünya Savaşı’nın kaybedilmesinden sonra önemini yitirdi.
• Ademi-Merkeziyetçilik: Ahrar Fırkası kurucusu Prens Sabahattin. Feodal yönetim ve liberal ekonomi anlayışı. 2. Meşrutiyet dönemi.
• Trablusgarp Savaşı(1911-1912)’nın nedenleri; Siyasi birliğini tamamlayan İtalya’nın gelişen sanayisi için hammadde arayışı. Milliyetçiliğin etkisi yoktur.
• İngiltere ve Fransa kendi sömürge topraklarını güvende tutmak ve İtalya-Almanya ittifakını inlemek için İtalya’nın Trablusgarp’ı işgal etmesine göz yummuşlardır.
• Osmanlı Devleti Trablusgarp Savaşı’nda denizden ve karadan asker gönderememiştir. Çünkü donanma Haliç’te demirli, Mısır İngiliz işgali altındaydı. İtalya Osmanlı’yı barışa zorlamak için Onikiada’yı işgal etmiştir. Derne ve Tobruk’ta  başta M. Kemal olmak üzere vatansever subaylar başarılı mücadele gösterseler de Balkan Savaşlarının da başlamasıyla Osmanlı yenilgiyi kabul etmiş ve antlaşmaya razı olmuştur.
• Trablusgarp Savaşı sonucu Uşi Antlaşması(1912) imzalanmıştır. Antlaşmaya göre; Osmanlı Kuzey Afrika’daki son toprak parçası olan Trablusgarp ve Bingazi’yi İtalya’ya bırakmıştır. Onikiada Balkanlardaki durum kesinleşinceye kadar geçici olarak İtalya’ya bırakılmıştır(Buradaki amaç adaların Yunanistan tarafından işgal edilmesini önlemek). Trablusgarp’taki Müslümanlar halifelik makamına bağlı kalacaklardı(Kültürel bağların kopması engellenmek istenmiştir-İslamcılık.).
• Mustafa Kemal’in Trablusgarp Savaşı’nda Derne ve Tobruk’ta ki  mücadeleleri sömürgeciliğe karşı verdiği ilk mücadelesidir.
• 1. Balkan Savaşının nedenleri; Rusya’nın Panslavizm düşüncesi ile Balkanlardaki devletleri Osmanlı’ya karşı kışkırtması, Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan ve Yunanistan’ın kışkırtmalar sonucu Osmanlı’nı Balkanlardaki topraklarını paylaşması ve Osmanlı’yı Balkanlardan atmak istemeleri, milliyetçilik akımının etkisi, İngiltere’nin Osmanlı’ya olan tutumunu değiştirmesi.
• 1. Balkan Savaşı Karadağlıların Yenipazar’a saldırısı ile başlamıştır.
• 1. Balkan Savaşı sonucunda imzalanan Londra Antlaşması(1913)’na göre; Osmanlı’nın batı sınırı Midye-Enez hattı olarak belirlendi. Ege adalarının durumu Avrupalı devletlerin kararına bırakıldı, Gelibolu Yarımadası hariç tüm Trakya Edirne dahil Bulgaristan’a bırakıldı. Kuzey ve Orta Makedonya Sırbistan’a, Güney Makedonya ve Girit Yunanistan’a bırakıldı.
• 1. Balkan Savaşı ile, Osmanlı Midye-Enez hattının doğusuna çekildi. Osmanlı Ege denizindeki egemenliğini kaybetti. Balkanlardan Osmanlıya Türk göçleri başladı. Bulgaristan Ege denizine açılan büyük bir devlet oldu. M. Kemal’in ordunun siyasete karışmamasına dair görüşünün haklılığı ortaya çıktı. Osmanlıcılık yerini milliyetçiliğe bıraktı.
• 1. Balkan Savaşı sırasında Osmanlının zor durumundan faydalanan Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti ve Balkanlardan ayrılan son toprak parçası oldu.
• 1. Balkan savaşında alınan yenilgide hükümeti sorumlu tutan İttihat ve Terakkiciler hükümet darbesi darbe düzenlemiş ve yönetimdekini etkinliklerini 1. Dünya Savaşı’nın sonunda kadar arttırmışlardır. Bu olay Babıali Baskını(1913) olarak geçmektedir.
• Babıali bir hükümet darbesi olup rejim değiştirmeye yönelik değildir.(Bab-ı Ali klasik dönemde paşa kapısı yani veziriazamın evi, makamı anlamında kullanılırken 19. Yy’den sonra Osmanlı Hükümeti anlamında kullanılmıştır.).
• Bulgaristan’ın 1. Balkan Savaşı sonucunda çok fazla toprak elde etmesi diğer balkan devletlerini rahatsız etmiştir. Bulgaristan’ın güçlenmesinden endişelenen Sırbistan, Romanya, Yunanistan ve Karadağ birleşerek Bulgaristan’a karşı 2. Balkan Savaşı’nı başlatmıştır.
• 1. Balkan Savaşı’nda yer almayan fakat Bulgaristan’dan pay almak isteyen Romanya 2. Balkan Savaşı’na katılmıştır.
• Osmanlı Devleti 2. Balkan Savaşı sırasında Edirne ve Kırklareli’yi geri almıştır.
• 2. Balkan Savaşı Sonucu imzalanan antlaşmalar:

Bükreş Antlaşması(1913): Bulgaristan-Diğer Balkan devletleri. Dobruca’nın bir kısmı  Romanya’ya, Manastır, Üsküp ve Piriştine Sırbistan’a, Girit, Makedonya ve Selanik Yunanistan’a bırakıldı.

İstanbul Antlaşması(1913): Osmanlı-Bulgaristan. Edirne, Kırklareli, Dimetoka Osmanlı’ya, Dedeağaç ve Kavala Bulgaristan’a verildi. Meriç Irmağı sınır kabul edildi. Bulgaristan’daki Türklerin Bulgarlarla eşit haklara sahip olacağı kabul edilerek Türkler Bulgaristan’da azınlık durumuna  düştü.

Atina Antlaşması(1913): Osmanlı- Yunanistan. Girit, Yanya ve Selanik Yunanistan’a bırakıldı. Yunanistan’daki Türklerin hakları güvence altına alındı. Bozcaada ve İmroz Osmanlı’da kaldı. Ege Adaları(Bozcaada ve Gökçeada hariç) Yunanistan’a verildi.

•  Ortak sınır kalmamasına rağmen bölgedeki Türklerin haklarını korumak amacıyla 1914 yılında Sırbistan ile İstanbul Antlaşması yapıldı.
• Balkan savaşları ile; Batı Trakya, Makedonya, Arnavutluk ve Ege Adaları(Bozcaada ve Gökçeada hariç) kaybedildi. Osmanlı’nın Balkanlardaki varlığı Doğu Trakya(Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) ile sınırlı kaldı. Batı Trakya(Gümülcine, Dedeağaç, İskeçe, Kavala, Yanya, Serez, İşkodra) sorunu ortaya çıktı. İttihat ve Terakki yönetimi tamamen ele geçirmiş ve Almanya’dan getirtilen subaylarla orduda ıslahatlar yapılmıştır. Meriç nehri sınır kabul edilerek bugünkü Batı sınırı yaklaşık olarak belirlenmiştir. 1.Dünya Savaşı’na zemin hazırlamıştır.
• 1. Dünya savaşının genel nedenleri; Fransız ihtilali sonucu çıkan milliyetçilik akımının etkisi. Almanya ve İngiltere’nin ekonomik rekabeti. Hammadde ve Pazar arayışı. Sömürgecilik yarışı. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun Rusya’nın Panslavizm politikasını kendi birliği açısından tehdit olarak görmesi. Japonya’nın Asya’da yayılma amacı gütmesi.
• Bloklaşmalar: İtilaf(Anlaşma) Devletleri: İngiltere, Fransa, Rusya. Daha sonra bu gruba Japonya, Sırbistan, Yunanistan, ABD, Çin, Belçika, Karadağ, Hollanda katıldı. İttifak(Bağlaşma) Devletleri: İtalya, Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu. Savaş başladıktan sonra İtalya taraf değiştirdi, Osmanlı Devleti ve Bulgaristan ittifak grubuna katıldı.
• İngiltere Osmanlı’nın 1. Dünya Savaşı’na girmesini istemiyordu. Çünkü sömürgelerine giden yol güzergahını güvende tutmak istiyordu.
• Osmanlı Enver, Talat ve Sait paşaların oldubittisiyle 1. Dünya Savaşı’na girdi. Goeben ve Brslav adında iki Alman gemisi İngiltere’den kaçıp Osmanlı’ya sığınmış, Osmanlı da gemileri satın aldığını belirterek isimlerini Yavuz ve Midilli olarak değiştirmiştir. Daha sonra bu gemilerle Rusya’nın Karadeniz’deki Odessa ve Sivastopol limanlarını bombalayan Osmanlı Rusya’nın savaş ilan etmesiyle savaşa girmiştir.
• Almanya’nın 1. Dünya Savaşı’nda Osmanlıyı yanında görmek istemesinin nedenleri; Osmanlının stratejik konumundan faydalanarak İngiltere’nin sömürgelerine giden yolları ve boğazları kontrol altında tutmak, yeni cephelerle rahatlamak, halifelik gücünden yararlanmak, Musul ve Kerkük petrollerinden faydalanmak, Osmanlının insan gücünden faydalanmak.
• Osmanlının Almanya’nın yanında savaşa girmek istemesinin nedenleri; Balkanlarda ve Kuzey Afrika’da kaybettiği toprakları geri almak, kapitülasyon ve borçlardan kurtulmak, Yunanistan ve Ege adalarını geri almak, Orta Asya’daki Türklerle birleşerek Turancılık düşüncesini gerçekleştirmek, İttihat ve Terakkicilerin Alman hayranlığı ve savaşı Almanların kazanacağına inanmaları.

• Osmanlı Devletinin 1. Dünya Savaşında Savaştığı Cepheler:

Taarruz Cepheleri

•  Kafkasya Cephesi: Osmanlı coğrafyasında açılan ilk cephedir. Nedenleri: Berlin Antlaşması ile kaybedilen Kars, Ardahan ve Batum’un geri alınmak istenmesi, Rus ordusunun Doğu Anadolu’da durdurma isteği, Orta Asya Türkleri ile bağlantı kurup Turancılık düşüncesini hayata geçirme isteği, Bakü petrollerini ele geçirme isteği. Erzurum, Muş, Bitlis, Erzincan ve Trabzon Rusların eline geçti. Mustafa Kemal Çanakkale Cephesindeki görevi bittikten sonra bu cepheye atanmış ve Muş ve Bitlis’i geri almıştır. Rusya’da iç karışıklık(Bolşevik İhtilali) çıkması sonucu Çarlık yönetimi yıkılmış ve yeni kurulan Sovyet Rusya ile Brest-Litowsk Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaya ile Berlin Antlaşması ile kaybedilen Kars, Ardahan ve Batum geri alındı. Rusya Savaştan çekildi ve Doğu cephesi kapandı. İtilaf devletleri yeni Rus rejimini kendi çıkarlarına ters düştüğü için tanımadılar. Doğu Anadolu’daki Ermeniler Tehcir Kanunu ile Suriye ve Lübnan’a zorunlu göçe tabi tutuldu. Cephede başarılı olunamadığı için Türkçülük fikir akımı etkisini kaybetti. Toprak kazanılan tek cephedir.
•  Kanal(Süveyş-Mısır) Cephesi: Nedenleri: İngiltere’ye sömürgelerinden gelen yardımı engelleme isteği, Mısır’ın İngiltere’den geri alınmak istenmesi. Almanya’nın isteği üzerine açılan bu cephede istenilen başarıya ulaşılamamıştır. Bunda Arapların İngilizlerin yanında yer alması etkili olmuştur. Böylece Ümmetçilik düşüncesi etkisini yitirmiştir.

Savunma Cepheleri

•  Çanakkale Cephesi: Nedenleri: Rusya’ya yardım götürmek, İstanbul ve boğazları ele geçirerek savaşın süresini kısaltmak, Balkanlardaki devletlerin savaşa İtilafların yanında girmelerini sağlamak. İngiliz ve Fransız donanmalarının 1915’te Çanakkale Boğazı’nı bombalamalarıyla savaş başlamış, Kumkale ve Seddülbahir’i topa tutarak karaya da asker çıkarmışlardır. Nusret mayın gemisi ve Türk topçularının karşı koyması İngiliz ve Fransız donanmalarına büyük kayıplar vermiştir. Boğazları geçemeyeceğini anlayan itilaflar Gelibolu’ya yönelmiş ve karaya daha çok asker çıkarmışlardır. Kara savaşlarında Anafartalar, Arıburnu, Conkbayırı, Kireçtepe ve Kilitbahir’de başarısız olan itilaflar Gelibolu’yu terk etmişlerdir. M. Kemal bu cephede “Size ben taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum…” sözünü söylemiştir. Sonuç: Savaşın süresi uzamıştır. Yardım alamayan Rusya’da ihtilal yaşanmış, Çarlık rejimi yıkılmış yerine Bolşevikler iktidarı gelmiştir. İngiliz ve Fransız sömürgeleri bu olaydan cesaret alarak ayaklanmıştır. Osmanlı ticari, mali zarara uğramış, tıbbiyeli, mülkiyeli, asker ve öğretmen kaybederek cumhuriyetin ilk yıllarında kalkınma için gerekli yetişmiş insan açığı vermiştir. Bulgaristan ittifak devletleri yanında savaşa girmiştir. Mustafa Kemal’in komutanlık özellikleri ortaya çıkmış ve bu da milli mücadele lideri olmasını sağlamıştır.
•  Irak Cephesi: Nedenleri: İngiltere’nin Rusya’ya yardım göndermek istemesi, İngiltere’nin Abadan ve Musul petrollerini korumak istemesi. İngilizlere karşı Kut’ül Amare bölgesinde başarılı sonuçlar alınmasına karşın başarılı olunamamış bir cephedir.
•  Hicaz-Yemen Cephesi: Kutsal bölgeleri korumak için İngilizlerle mücadele edilmiştir. Hicaz Emiri Şerif Hüseyin İngilizlerle işbirliği yaparak Osmanlıya karşı savaşmıştır.
•  Suriye-Filistin Cephesi: Kanal harekatının devamı sayılır. Arapları devlet kurma vaadiyle yanına alan İngiltere Suriye, Filistin ve Kudüs’ü ele geçirmiştir. Bu cephede 7. Ordu Komutanı olarak görev yapan Mustafa Kemal daha sonra Yıldırım Orduları Grup Komutanı olmuştur.

Müttefiklere Yardım Cepheleri

• Galiçya
• Romanya
• Makedonya
  • 1. Dünya Savaşı’nın ilk yıllarında tarafsız olan ABD daha sonra İtilaf devletleriyle yaptığı silah ve cephane ticareti ile tarafsızlığını bozmuştur. Almanya’nın uyarısına rağmen devam etmesi üzerine, Almanya ABD gemilerini batırmış bunun sonucunda ABD savaşa girmiştir. ABD’nin savaşa girmesi Almanya’yı olumsuz etkilemiş, Batı cephesinin çökmesine neden olmuştur.
  • ABD’nin 1. Dünya Savaşı’na girmesi savaşın kısa sürede bitmesine ve İtilafların galip gelmesine neden olmuştur.
  • Wilson ilkeleri ABD’yi dünya platformunda öne çıkarmıştır.
  • Wilson ilkelerinde Milletler Cemiyeti(Cemiyet-i Akvam)’nin kurulması fikri ortaya atılmıştır. Boğazların dünya devletlerinin ticaret gemilerine açık olması maddesi yer almıştır.
  • 1. Dünya Savaşı sırasında imzalanan gizli antlaşmalar:

İstanbul(Boğazlar): İngiltere, Fransa, Çarlık Rusya. Boğazlar ve çevresi Çarlık Rusya’ya bırakılacak. İlk yapılan gizli antlamadır.

Londra: İngiltere, Fransa, İtalya, Çarlık Rusya. Onikiada, Antalya ve çevresi İtalya’ya bırakılacak. Böylece İtalya taraf değiştirerek itilafların yanında savaşa devam etti.

Mac Mahon: Mısır Valisi Mac Mahon ile Hicaz Emiri Şerif Hüseyin. Bağımsızlık vaadi karşılığı Arapların Osmanlılarla mücadele etmesi.

Sykes Picot: İngiltere, Fransa, Rusya. Boğazlar ve Doğu Anadolu bölgesi Rusya’ya, Adana, Antalya, Suriye kıyıları ve Lübnan Fransa’ya, Musul hariç Irak İngiltere’ye bırakıldı. Suriye’nin kalan diğer bölgeleriyle Musul ve Ürdün’de İngiltere ve Fransa’nın koruyuculuğunda Büyük Arap krallığı kurulacaktı. Bu karar ile Araplar İngilizlerin yanında yer almış ve Osmanlı’ya karşı isyan çıkarmışlardır.

 Saint Jean De Maurienne: İngiltere, İtalya, Fransa. İzmir, Antalya, Konya ve Aydın İtalya’ya bırakıldı. Bu antlaşma sırasında Rusya’da ihtilal olduğu için Rusya bu antlaşmayı onaylamadı. İngiltere ve Fransa’da bunu bahane ederek antlaşmayı geçersiz saydı. Bu durum İtalya ile İngiltere ve  Fransa arasında anlaşmazlıklara yol açtı.

Petrograd Protokolü: Erzurum, Van, Bitlis ve Trabzon’a kadar Karadeniz kıyıları Rusya’ya bırakıldı.

Erfut Görüşmesi: Fransa, Rusya. Rusya’ya Tuna nehrine kadar olan bölge verildi.

Tilsit Görüşmesi: Fransa, Rusya. Fransa’ya Ege adaları bırakıldı.

Bolfour Deklerasyonu: İngiltere’nin Filistin’de bir İsrail devleti kurmasını içerir.

• 1. Dünya Savaşı sonucunda dünya haritası yeniden oluşturuldu, yeni rejimler ve yeni devletler ortaya çıktı, imparatorluklar parçalandı, sömürgeciliğin yerini manda ve himaye aldı, cephe anlayışı değiştiği için sivil savunma örgütleri kuruldu, imparatorluklar yıkıldığı için azınlıklar meselesi ortaya çıktı, tank, kimyasal silah, denizaltı ilk kez kullanılmış oldu, Mondros’u kabul etmeyen Türk halkı Kurtuluş Savaşı’nı başlattı.
• 1. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı-Sevr, Macarisan-Triyanon, Almanya-Versay(Bu antlaşma ile Almanya süper güç olma özelliğini kaybetti. Nazilerin Almanya’da iktidarı ele geçirmesine zemin hazırladı. 2. Dünya Savaşı’nın tohumlarının atılmasına neden oldu.), Bulgaristan-Nöyyi, Avusturya-Saint German Antlaşmalarını imzaladı. İmzalanan bu antlaşmalar ile ittifaklara siyasi, mali, askeri, kültürel alanlarda kısıtlamalar getirildi.
• 1. Dünya Savaşı sonunda parçalanan devletler: Almanya=>Polonya-Nazizm, Avusturya-Macaristan=>Avusturya, Macaristan, Çekoslovakya, Yugoslavya, Rusya=>Letonya, Estonya, Litvanya-Boşevik.
• 1. Dünya savaşı sonunda, İngiltere en karlı devlet, İtalya taraf değiştiren devlet, Bulgaristan ateşkes antlaşmasını ilk imzalayan devlet, Japonya savaştan ilk çekilen devlet, ABD-Japonya ekonomik olarak güçlenen devletler, ABD savaş süresini kısaltan devlet, Yunanistan savaşa itilafların yanında en son katılan devlettir.
• 1. Dünya Savaşı’nın kaybedilmesi sonucu İttihat ve Terakki yönetimden çekilmiş, yöneticileri(Talat Paşa, Enver Paşa ve Cemal Paşa) gizlice ülkeyi terk etmişlerdir. Mehmet Reşat ölmüş yerine 6.Mehmet(Vahdettin) padişah olmuştur. Yeni hükümeti Ahmet İzzet Paşa kurmuş ve itilaflardan ateşkes isteğinde bulunmuştur.
• Mondros Ateşkes Antlaşması’nı Osmanlı adına Bahriye Nazırı Rauf Bey, İtilaflar adına İngiliz Amiral Calthrope imzalamıştır.
• Osmanlı, Wilson İlkeleri’nde yer alan maddelere güvenmesi, cephane ve ordu olarak yetersiz olması, İngilizlerin Osmanlı bağımsızlığını savunduğuna inanması, Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi sonucu Almanya ile kara bağlantısının kopması sebepleriyle Mondros’u imzalamıştır.
• Vilayet-i Sitte: Van, Diyarbakır, Erzurum, Bitlis, Elazığ, Sivas.
• Mondros ile Osmanlı fiilen yok sayılmış, Anadolu’nun işgaline zemin hazırlanmış, 24. madde ile(vilayet-i sitte) Doğu Anadolu’da Ermeni devleti kurulması amaçlanmış, işgallere karşı halk örgütlenmeye başlamıştır.

• Mondros sonrası işgaller:

İngilizler: Musul(ilk işgal edilen yer), İskenderun, Maraş, Urfa, Antep, Kars, Batum. İzmit, Eskişehir, Afyon, Samsun ve Merzifon’a da asker çıkardılar. Kars ve Batum’u işgal etmelerinin nedeni Ermeni devleti kurulmasını sağlamaktır.

Fransızlar: Çukurova, Hatay, Adana, Dörtyol. İngilizlerin işgal ettiği Maraş, Urfa ve Antep Fransızlara bırakıldı.

İtalya: Antalya, Bodrum, Kuşadası, Fethiye, Marmaris, Konya.

13 Kasım 1918’de itilaf donanmaları İstanbul’a çıkarma yaptı. Suriye-Filistin cephesinden dönen Mustafa Kemal bu çıkarma karşısında “Geldikleri gibi dönerler.” sözünü söyledi.

• 1. Dünya Savaşı sonunda yenilen devletlerin durumunu görüşmek üzere Paris Barış Konferansı(18 Ocak 1919) toplanmıştır. Konferansa İngiltere, Fransa, ABD, İtalya ve Japonya hakim oldu. Konferansa göre, Antep, Urfa ve Maraş Fransa’ya bırakıldı. Boğazların yönetimi uluslararası bir komisyona bırakıldı. Doğu Anadolu Ermenilere bırakıldı. İzmir, İtalya’dan alınıp Yunanistan’a bırakıldı.
• Paris Barış Konferansı’nda İzmir’in Yunanistan’a bırakılması İtilaflar arasında görüş ayrılığına yol açtı.
• Paris Barış Konferansı sonrası Milletler Cemiyeti kuruldu.
• Osmanlı’nın 1. Dünya Savaşı’nda yenilmesi ve Paris Barış Konferansı’nda İzmir’in Yunanlılara verilmesi üzerine Yunanlılar Batı Anadolu ve Trakya’yı topraklarına katmak, Doğu Karadeniz’de Pontus Rum Devleti’ni kurmak için harekete geçtiler. 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal edildi.
• İzmir’in işgaline karşı İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti oluşturuldu. İşgale dayanamayan Hukuk-u Beşer(İnsan Hakları) gazetesi yazarı Hasan Tahsin(Osman Nevres) Yunanlılara karşı ilk kurşunu atmıştır. Bunun üzerine birçok Türk subay ve asker şehit edilmiştir. Yunanlıların bu davranışı halkın tepkisini çekmiş Kuvayi Milliyenin kuruluşunu hızlandırmıştır.
• İzmir’in işgali Anadolu halkında uyanışa ve milli bilincin oluşmasında etkili olmuştur.
• Yunanlıların İzmir’de yaptığı zulümler kısa sürede yayılmış ve bu durum kamuoyunda Türkler lehine bir düşünceye yol açmıştır. Bunun üzerine Amiral Brsitol başkanlığında İngiliz, Fransız ve İtalyanlardan oluşan bir komisyon bölgede inceleme yapmış ve Amiral Bristol Raporu’nu hazırlamışlardır. Rapora göre bölgede Rum katliamı yoktur, Hristiyanların güvenliği tehlikede değildir ve Türk askerinin bir direnişi yoktur. Rapora göre bölge nüfusunun Türkler lehine olduğu ve katliamların sorumlusunun Yunanistan olduğu belirtilmiştir.
• Amiral Bristol Raporu milli mücadelenin haklılığını ortaya koyan ilk belgedir. Fakat işgalleri durdurmamış veya yavaşlatmamıştır.
• Milne Hattı; Paris Barış Konferansı’nın itilaf devletleri kuvvetleriyle Türk kuvvetleri arasında bir sınır çizilmesi kararı doğrultusunda General Milne tarafından oluşturulan sınırdır.
• İşgallere halk tarafından ilk tepki olarak cemiyetler kurulmuştur.
• Kurulan Cemiyetler:

Milli Varlığa Yararlı Cemiyetler: İşgallere karşı Osmanlı Hükümeti’nin tepkisiz kalması üzerine kurulmuşlardır. Bölgeseldirler, ulusal değildirler. Silahlı mücadele yapmamışlardır. Sivas Kongresi’nden sonra birleşerek daha da güçlü hale gelmişlerdir. Halkın milli duygularının öne çıkmasında etkili olmuşlardır. Kuruluşlarında Mustafa Kemal’in etkisi yoktur. Ama teşkilatlanmalarında Mustafa Kemal etkilidir.

•  Trakya Paşaeli: 2 Aralık 1918’de Edirne’de kurulmuştur. Amaç Doğu Trakya’nın işgalini önlemek ve bölgenin Türklere ait olduğunu ispatlamaktır. Yunan işgalleri ve Mavri Mira cemiyetinin faaliyetleriyle mücadele etmiştir. Edirne ve Lüleburgaz kongrelerini toplamıştır. Osmanlı’nın yıkılması durumunda yeni bir devlet kurmayı da amaçlamıştır. Yeni Edirne ve Ahali gazetelerini yayınlamıştır.
•  İzmir Müdafaa-i Hukuku Osmaniye: İzmir’in Yunanlılara verileceği haberi üzerine 26 Aralık 1918’de kurulmuştur. Silahlı mücadeleyi göze almıştır. Balıkesir ve Alaşehir kongrelerinden sonra İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti’ne katılmıştır.
•  İzmir Reddi İlhak: 1918’de İzmir’de kurulan Müdafaa-i Vatan Heyeti 14 Mayıs 1919’da adını Redd-i İlhak Cemiyeti olarak değiştirmiştir. İzmir’in işgalini önlemek ve buranın Türklere at olduğunu göstermek için kurulmuştur. Balıkesir ve Alaşehir kongrelerinin toplanmasında etkili olmuştur.
•  Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk: 2 Aralık 1918’de İstanbul merkezli kurulmuş daha sonra merkezini Erzurum’a taşımıştır. Doğu Anadolu’da kurulması planlana Ermeni devletine karşı kurulmuştur. Hadisat ve Fransız Lepays(Vatan) gazetesini çıkarmıştır. Bölgedeki Türklerin göç etmemesini, dini, ekonomik ve sosyal alanlarda örgütlenmesini, doğu illerini savunmak için birleşilmesi gerektiğini, Mustafa Kemal, Rauf Orbay, Kazım Karabekir gibi milli mücadelenin önemli liderleri aracılığıyla yayınladığı bir bildiride duyurmuştur. Erzurum Kongresi’nin toplanmasını sağlamıştır.
•  Trabzon Müdafaa-i Hukuk:19 Şubat 1919’da Trabzon merkezli kurulmuş olan cemiyetin amacı Karadeniz’de Pontus Rum devletinin kurulmasını engellemektir. Erzurum kongresine temsilci göndermiştir. İstikbal gazetesini çıkardı.
•  Kilikyalılar: Ali Fuat Paşa’nın girişimleriyle 1918’de İstanbul merkezli kurulmuş ve daha sonra merkezi Adana’ya taşınmıştır. Çukurova’da Ermeni ve Fransızlara karşı kurulmuştur.
•  Kars İslam Şurası: 5 Kasım 1918’de Kars merkezli kurulmuştur. Ermenilerle mücadele etmiş, Erzurum Kongresine temsilci göndermiştir.
•  Vahdet-i Milliye: Milli cemiyetleri birleştirmeyi amaçlamıştır.
•  Milli Müdafaa: Anadolu halkına silah sağlamıştır.
•  Milli Karakol: Yasal değildir. Silah sevkiyatı için kurulmuştur.
•  Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan: Merkezi Sivas olup 5 Kasım 1919’da Atatürk’ün isteğiyle kurulmuştur.
•  Menteşeliler: Muğla’da kurulmuştur.
•  Milli Kongre: 29 Kasım 1918’de İstanbul’da kurulmuştur. Milli mücadelenin haklılığını duyurmak için basını en çok kullanan cemiyettir. Arapça, Fransızca ve İngilizce yayınlar yapmıştır. Kuvayı milliye sözü ilk kez cemiyetin kurucularından Dr. Esat Işık’ın raporunda geçmiştir. Milli mücadelenin zeminini oluşturmuştur.

Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler: İtilaflar tarafından desteklenmiş ve kışkırtılmışlardır.

•  Pontus Rum: Merkezi Trabzon olup Rumlar tarafından kurulmuştur. Pontus Rum İmparatorluğunu yeniden kurmak istemiştir. İstanbul’daki Rum Patrikhanesi destek vermiştir.
•  Mavri Mira: 1919’da Rumlar tarafından İstanbul’da kurulmuştur. Rum Patrikhanesi kuruluşunda etkilidir. Bizans’ı yeniden canlandırmak istemiştir. Azınlıkların kurduğu cemiyetler içinde en etkili olanıdır. Alt birimleri; Yunan Kızılhaçı, Yunan Göçmenler Komisyonu, Rum İzci Okulları, Fener Rum Patrikhanesi, Yunan ve Trakya Komiteleri, Kardos Cemiyeti.
• Etnik-i Eterya: Rumlar tarafından kurulan ilk cemiyettir. Pontus Rum İmparatorluğunu yeniden kurmak ve Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmak istemiştir(Megola İdea). Yunanistan’ın bağımsızlığı için mücadele etmiştir.
•  Kordos: Rumlar tarafından, Karadeniz’de Rum azınlığın sayısını arttırmak için kuruldu.
•  Musevi(Macabi İsrailit): İsrail devleti kurmayı amaçlamıştır.
•  Hınçak ve Taşnak Sütyun: Hınçak Cemiyeti Ermeni Patriği Zaven Efendi tarafından 1877’de Cenevre’de kuruldu. 1890’da Tiflis’te kurulan Taşnak Cemiyeti ise Doğu Anadolu’da Ermeni devleti kurmayı amaçlamıştır.

Türklerin Kurduğu Zararlı Cemiyetler: Bu cemiyetlerin ortak özelliği kurtuluşun manda ve himaye ile saltanat ve hilafet makamına bağlı kalmakla mümkün olacağına inanmalarıdır. İtilaflarca deteklenmişlerdir.

•  İngiliz Muhipleri: 1919’da Sait Molla tarafından kurulmuş ve kurtuluşun İngiliz mandası ile mümkün olabileceğini savunmuştur. Padişah Vahdettin ve Damat Ferit cemiyetin üyelerindendir.
•  Wilson Prensipleri: Amerikan mandasını savunmuş, Sivas Kongresi’nden sonra milli mücadeleye katılmıştır.
•  Kürt Teali: Doğu ve güneydoğuda bağımsız Kürt devleti kurmayı amaçlamıştır.
• Teali İslam: Kurtuluşun padişah, halifelik ve ümmetçiliğe bağlı kalınmasıyla mümkün olduğunu savunmuştur.
•  Sulh ve Selamet-i Osmaniye: Kurtuluşun saltanat ve halifeliğe bağlı kalınmasıyla mümkün olduğunu savunmuştur.
• Nigahban: Emekli subaylar tarafından kurulmuş, milli mücadeleye karşı çıkan ayaklanmalara(Düzce-Adapazarı) destek olmuştur.
•  Hürriyet ve İtilaf Fırkası: İttihat ve Terakki grubuna karşı kurulmuştur. Kurtuluşun ancak saltanatla mümkün olabileceğini savunmuştur. Alemdar ve Peyam-ı Sabah gazetelerini çıkarmıştır.
• Kuvayı Milliye, Osmanlı hükümetinin işgallere tepkisiz kalması sonucu halk tarafından kurulmuş milis güçlerdir. İşgallere karşı koymuş ve yavaşlatmış, kimi yerlerde durdurmuştur. Milli bilincin uyanmasını sağlamıştır. Ayaklanmaların bastırılmasına yardımcı olmuştur. Düzenli ordu için zaman kazandırmıştır.
• İşgallere karşı ilk silahlı direniş Hatay/Dörtyol’da Fransızlara karşı çıkmıştır. Yunanlılara karşı ilk silahlı mücadele yani Kuvayı Milliye Ayvalık cephesinde çıkmıştır.
• Atatürk’ün askerlik hayatı: 1905’te Şam’daki 5. Orduya atandı. Burada Vatan ve Hürriyet cemiyetini kurdu. 1907’de 3. Orduya tayin oldu. 31 Mart Olayı’nı bastırmak için Harekat Ordusu’nda görev aldı. 1911’de İstanbul’da genel kurmay başkanlığına atandı. 30 Eylül 1911’de gazeteci Şerif Bey adıyla Trablusgarp’a geçerek Derne ve Tobruk’ta sömürgeciliğe karşı ilk mücadelesini vermiş ve binbaşılığa yükselmiştir. 1912’de Balkan Savaşı sırasında Akdeniz Boğazı Birleşik Kuvvetler Harekat Şubesi Müdürlüğü’ne atandı. 1913’te Sofya Ateşemiliterliğine atandı. 1914’te yarbay oldu. Çanakkale Cephesi’nde 19. Tümen Komutanlığına atandı. 1915’te miralay(albay) oldu. Daha sonra Anafartalar Grup Komutanlığına atandı. 1916’da Silvan’da mirlivalığa(tuğgeneral) yükseldi. 1917’de Yıldırım Orduları Grubuna bağlı 7. Ordu Komutanlığına atandı. 1918’de 7. Ordu Komutanlığına daha sonra Yıldırım Orduları Komutanlığına atandı. 30 Nisan 1919’da 9. Ordu Müfettişliğine atandı.

[wp_ad_camp_3]