Kpss Türkiyenin Coğrafi Konumu Konu Anlatımı – Coğrafya

Cografi-Konum
Cografi-Konum

Kpss Lisans Önlisans Coğrafya Konu Anlatımı Türkiyenin Coğrafi Konumu

COĞRAFİ KONUM :

Coğrafi konum dünya üzerindeki bir yerin jeopolitik ,özel ve matematik konumlarının tümünü kapsar

1. Özel Konum

2. Jeopolitik Konum

3. Matematiksel Konum

1- Özel Konum

Özel konum ülkenin kendine has özellikleridir. Yeryüzü şekilleri, denizleri, madenleri, tepeleri, sıcak su kaynakları, ticaret yolları, yükseltisi vs.

  • Türkiye 3.-4. zamanda oluşmuştur (Genç-yakın zaman).
  • Genç olması nedeniyle yüksek bir ülkedir.
  • Ortalama yükseklik 1400 metredir.
  • İklim yükseklik nedeniyle serttir. Yine genç bir ülke olması nedeniyle topraklar verimlidir ve bu sebeple tarım ve hayvancılığa elverişlidir.
  • Yükseklik nedeniyle akarsu hızı fazladır ve bu da aşınmalara ve birikmelere neden olmaktadır. Ülkemizin tarım ürünleri değişkendir.
  • Kısa mesafede yükselti farkları değişmektedir.
  • Aynı günde farklı mevsim özellikleri  yaşanmaktadır.
  • Deprem riski fazladır.
  • Sıcak su kaynakları fazladır.
  • 3 tarafı denizlerle çevrilidir.
  • 3 iklim ve 3 bitki örtüsü görülmektedir.
  • Maden bakımından zengindir.

2- Jeopolitik Konum

  1. Boğazlar
  2. Asya’yı Avrupa’ya bağlaması
  3. Doğal gaz, Petrol boru hattı

3- Matematiksel Konum

Matematik konum Ekvator ve başlangıç meridyenine göre bulunan yerdir

  • Türkiye’nin konumu: 26-45 meridyenleri [(boylam) Çanakkale-Iğdır arası]  ve 36-42 paralelleri [(enlem) Sinop-Hatay arası] arasındadır.
  • Kuzey yarım kürededir
  • Orta kuşakta yer alır
  • Greenwich in doğusunda yer alır
  • Yengeç dönencesinin kuzeyinde yer alır

PARALELLER VE ÖZELLİKLERİ

  • Ekvatora paralel uzanan hayali çizgilerdir, ekvator başlangıç paralelidir ve en büyük paralel dairesidir
  • Ekvatorun kuzeyinde 90 güneyinde 90 olmak üzerre 180 paralel vardır
  • Paralellerin boyları ekvatordan kutuplara gidildikçe kısalır ve kutuplarda nokta halini alır.
  • İki paralel arasındaki uzaklık her yerde 111 km’dir Örnk : Türkiye 36-42 paralelleri arasında olduğu için en kuzeyi ile en güneyi arasındaki mesafe  —>  42-36=6 x111=666km

Enlem 

Bir yerin ekvatora olan açısal uzaklığıdır ,Enlemin etkileri dünyanın şeklinden kaynaklanmaktadır

Türkiyede enlem etkisine bağlı olarak güneyden kuzeye doğru gidildikçe:

  • güneş ışınlarının geliş açısı azalır.
  • sıcaklık azalır.
  • denizlerin yüzey sıcaklığı ve tuzluluk oranı azalır; çünkü buharlaşma azalır
  • Orman tarım yerleşme üst sınırı alçalır.
  • kalıcı kar alt sınırı alçalır; daha alçak seviyelerde karın kalıcılığı artar.
  • güneş ışınlarının atmosferde tutulma oranı artar, bu sıcaklığı olumsuz yönde etkiler.
  • çizgisel hız oranı azalır. (Güneş aynı hızla daha az yol kateder.)
  • gurup ve tan süreleri uzar.
  • gece gündüz zaman farkı artar.
  • gölge boyu uzar.
  • yer çekimi artar

Not : Aynı enlem üzerindeki noktalarda :

  • Güneş ışınlarını alma açıları aynıdır
  • Gölge boyu ve yönü aynıdır
  • Gece-gündüz süreleri ve farkları aynıdır
  • Yer çekimi aynıdır
  • Çizgisel hız aynıdır
  • Gurup,tan ve alacakaranlık süreleri aynıdır
  • Ekvatora ve kutuplara olan uzaklıkları aynıdır

 

MERİDYENLER VE ÖZELLİKLERİ

  • Kuzey güney doğrultusunda uzanan hayali çizgilerdir
  • Meridyenlerin başlangıcı Londra yakınından geçen Greenwich’tir
  • Greenwich’in batısında 180 doğusunda 180 olmak üzere 360 meridyen vardır
  • Meridyenler arası uzaklık en fazla Ekvator üzerindedir. 111 km’lik bu mesafe kutuplara gidildikçe kısalır,kutuplarda sıfırdır
  • Meridyenlerin boyları birbirine eşittir
  • Başlangıç meridyeninin antimeridyeni olan 180 meridyeni Tarih Değiştirme Çizgisidir

Boylam

Bir yerin başlangıç meridyenine olan açısal uzaklığıdır.

Türkiyede boylam etkisine bağlı olarak

  • Ulusal saat başlangıç meridyeninden ileridir
  • Doğudaki noktalarda yerel saat ileridir (dünya batıdan doğuya doğru döner)

Not : Aynı boylam üzerindeki noktalarda

  • Yerel saat aynıdır
  • Öğle vakti aynıdır
  • Gölge boyunun en kısa olduğu an aynıdır
  • Ekinokslarda(21 Mart- 23 Eylül) güneşin doğuş ve batış saatleri aynıdır

YEREL SAAT

  • Dünyada her nokta için belirlenen saate yerel saat denir
  • Dünya kendi ekseni etrafındaki hareketini batıdan doğuya doğru yaptığı için doğuda yerel saat herzaman batıdan ileridir
  • Yerel saat hesaplamada meridyenlerden faydalanılır, ardışık iki meridyen arası 4 dakikadır
  • Türkiye 26-45 doğu meridyenleri arasında yer aldığı için 19 boylam farkı vardır : 19 x 4 = 76 olduğundan Türkiyenin doğusu ile batısı arasındaki fark 76 dakikadır

ULUSAL SAAT (ORTAK)

  • Bir ülkeden geçen meridyenlerden birinin tüm ükede kullanılmasına ulusal (ortak) saat denir
  • Ülkemizde aynı anda bir tane ortak saat kullanılır
  • Türkiye kış döneminde 30 derece doğu meridyeninin yerel saatini ortak saat olarak kullanır (İZMİT)
  • Türkiye yaz döneminde 45 derece doğu meridyeninin yerel saatini ortak saat olarak kullanır (IĞDIR)
  • Türkiye 2. ve 3. saat dilimlerini kullanır
  • Saat dilimleri 15 meridyen (derece) de bir değişir

Türkiyenin uç noktaları : Batı : Gökçeada- Avaka burnu , Doğu : Iğdır ,  Güney: Hatay – Beysun köyü , Kuzey: Sinop – İnceburun

 

 

TÜRKİYENİN 36-42 KUZEY ENLEMLERİ ARASINDA YER ALIR

     Etkileri

  • Kuzey yarım kürede yer alır
  • Matematik iklim kuşağı Orta kuşak’tır
  • Akdeniz iklim kuşağındadır
  • Dönencelerin dışındadır

    Sonuçları

  • Güneyden kuzeye gidildikçe ekvatordan uzaklaşılır
  • Dağların güneye bakan yamaçları, kuzeye bakan yamaçlarından daha sıcak olur (bakı)
  • Güney sektörlü rüzgarlar sıcaklığı artırır, kuzey sektörlü rüzgarlar azaltır
  • Güneş ışınlarının yere düşme açısı 21 Haziran’da en büyük olur  ve yaz mevsimi başlar , en kısa gölge boyu oluşur
  • Güneş ışınlarının yere düşme açısı 21 Aralık’da en küçük olur  ve kış mevsimi başlar , en uzun gölge boyu oluşur
  • Kuzeye gidildikçe çizgisel hız azalır, tan ve gurup(alacakaranlık) vakitleri uzar

Not : Güneş ışınlarının yere değme açısı büyüdükçe gölge boyu kısalır

TÜRKİYENİN DÖNENCELER DIŞINDA OLMASININ SONUÇLARI

  • Güneş ışınları yıl boyunca dik düşmez
  • Cisimlerin gölge boyu hiç bir zaman sıfır olmaz
  • Gölge yönü yıl boyunca kuzeydir
  • Bakı yönü yıl boyunca güneydir

TÜRKİYENİN ORTA KUŞAKTA YER ALMASININ SONUÇLARI

  • Dört mevsim belirgin olarak yaşanır
  • İklim çeşitliliği yaşanır
  • Cephe yağışları görülür
  • Batı rüzgarları kuşağında yer alır
  • Akdeniz iklim kuşağının etkileri görülür
  • Ilıman iklim kuşakları görülür

TÜRKİYEDE MEVSİMLER VE ÖZELLİKLERİ

          21 HAZİRAN

  • Güneş ışınları yıl içinde en büyük açı ile gelir (yengeç dönencesine dik gelir)
  • Türkiyede yaz mevsimi başlar
  • Kuzeye gidildikçe gündüz süresi uzar gece süresi kısalır
  • En uzun gündüz en kısa gece yaşanır
  • Bu tarihe kadar gündüzler uzar, Bu tarihten sonra gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar
  • En kısa gölge boyu oluşur

          21 ARALIK

  • Güneş ışınları yıl içinde en küçük açı ile gelir (oğlak dönencesine dik gelir)
  • Türkiyede kış mevsimi başlar
  • Güneye gidildikçe gündüz süresi uzar gece süresi kısalır
  • En uzun gece en kısa gündüz yaşanır
  • Bu tarihe kadar gündüzler kısalır, Bu tarihten sonra gündüzler uzamaya geceler kısalmaya başlar
  • En uzun gölge boyu oluşur

          21 MART (EKİNOKS)

  • İlk bahar mevsimi başlar (güneş ışınları ekvatora dik gelir)
  • Her yerde gece- gündüz süresi eşittir
  • Bu tarihten sonra gündüz süresi 12 saati geçerken gece süresi ise 12 saatin altına düşer
  • Aynı boylam üzerindeki noktalarda güneş aynı anda doğar ve batar

          21 HAZİRAN (EKİNOKS)

  • Son bahar mevsimi başlar (güneş ışınları ekvatora dik gelir)
  • Her yerde gece- gündüz süresi eşittir
  • Bu tarihten sonra gece süresi 12 saati geçerken gündüz süresi ise 12 saatin altına düşer
  • Aynı boylam üzerindeki noktalarda güneş aynı anda doğar ve batar

Not: Türkiyede gündüzler 12 Aralık tarihinden sonra uzamaya başlar, 21 Mart tan sonra 12 saatin üzerine çıkar

TÜRKİYENİN ÖZEL KONUMU VE ETKİLERİ

  • Asya , Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine en çok yaklaştığı yerde bulunur
  • Asya ile Avrupa arasında köprü niteliğindedir
  • Komşuları : Yunanistan,Bulgaristan,Gürcistan,Ermenistan,Irak,İran,Suriye ve Azerbaycan
  • Akdeniz ,Karadeniz ve Marmara denizlerine kıyısı vardır
  • Küresel ticaretin önemli güzergahlarının biri üzerinde yer alır
  • Stratejik doğal kaynaklara sahiptir
  • Doğal gaz ve Petrol boru hatları ülkemiz üzerinden geçer
  • Genç , engebeli ve yüksek bir ülkedir

TÜRKİYENİN JEOPOLİTİK ÖZELLİKLERİ

      Türkiyeyi İlgilendiren Başlıca sorunlar

Doğrudan ilgilendiren

  • Irak sorunu
  • Ege denizindeki kıta sahanlığı sorunu
  • Batı Trakya sorunu
  • Suriye ile fırat dicle sularıyla yaşanan sorun
  • Kıbrıs sorunu

Dolaylı olarak ilgilendiren

  • Bosna-Hersek sorunu
  • Kosova sorunu
  • Makedonya sorunu
  • Kafkasyadaki sorunlar
  • Orta doğuda yaşanan sorunlar

Sınır Kapılarımız

Gürcistan : Sarp – Türk gözü

Ermenistan : Alican – Akkaya

Nahçivan : Dilucu – Nahçivan

İran : Gürbulak

Irak : Habur

Suriye : Cilvegözü – Nusaybin

Yunanistan : Ipsala – Uzunköprü

Bulgaristan : Kapıkule

 

 

1 Comment

Bir yanıt bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.


*


Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.