Kpss Vatandaşlık Hukuk Önemli Notlar

HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI

1.Ceza: Kanunun suç işleyen kişilere uygulanmasını öngördüğü yaptırımdır.

örnek: Yaralama suçunu işleyen kişiye hapis cezası verilmesi.

2.Cebri icra: Borcunu(yükümlülüğünü) yerine getirmeyen kimsenin devlet gücüyle borcunu yerine getirmeye zorlanmasıdır.

örnek: Mahkeme kararı neticesinde borcunu ödemeyen kişinin maaşına alacaklı tarafından maaş haczinin uygulatılması.

3.Hükümsüzlük:

Yokluk: Hukuki işlemlerin kanunun belirttiği kurucu unsurlardan en az birine uyulmadan yapılması hâlinde bu işlemin yokmuş gibi kabul edilmesidir.örnek: Nikah memuru (Nikah memuru, nikah işleminin kurucu unsurudur.) tarafından yapılmayan nikah işleminin yok hükmünde olması.
Mutlak Butlan: Bir hukuki işlemin kanunun öngördüğü kurucu unsurlara sahip olmakla beraber kanunun emredici hükümlerine aykırı olmasıdır.örnek: Kişinin dayısı ile yapacağı nikah işleminin geçersiz olması. (Kanunda kişinin yasak derecede hısımları ile evlilik yasağının bulunmasından dolayı)
Nispi Butlan: Hukuki işlemin kurucu unsurlara sahip emredici hükümlere uygun ancak hukuki işlemi yapan irade de sakatlık olmasıdır.örnek: Kişinin; sarhoş edilerek, tehdit edilerek veya korkutularak (Bu durumlar irade sakatlığına sebebiyet verir.) borç altına sokulması.
Not: İrade sakatlığı bulunan işlemler geçerlidir. İrade sakatlığının ispatı neticesinde iptal edilebilir.
Tek Taraflı Bağlamazlık: Hukuki işlemi yapan taraflardan birinin sözleşme yapma ehliyetine sahip olmamasıdır.örnek: 30 yaşındaki bir bireyle 16 yaşındaki bir bireyin bir bisikletin alımı satımı üzerine yaptıkları sözleşme. (Bu sözleşme bu haliyle geçersizdir. Ancak küçüğün velisinin onayıyla geçerlilik kazanır.4. Tazminat: Hukuka aykırı davranışlarıyla başkalarına zarar veren kimselerin verdikleri zararları ödemeye mahkûm edilmeleridir.
örnek: Bir kişinin diğer bir kişinin aracına zarar vermesi sebebiyle zarar verenin verdiği zarar ölçeğinde tazminat ödemesi.
5.İdari İşlemde İptal: Hukuka aykırı olarak yapılan idari işlemin (devlet organlarınca yapılan işlemler) yargı kararıyla ortadan kaldırılmasıdır.
Örnek: Kanuna aykırı şekilde tayin (tayin idari bir işlemdir.) edilen memurun bu işlemin iptali için dava açması ve tayin işleminin iptali)

-HUKUK TÜRLERİ-

1.Pozitif (Yürürlükteki-Olan-Müspet) Hukuk: Bir ülkede belli bir dönemde yürürlükte olan yazılı (kanun, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, uluslararası antlaşmalar vb.) ve yazısız (örf ve âdet kuralları) hukuk kurallarının hepsine pozitif hukuk denir.

2.Mevzu Hukuk: Bir ülkede yetkili makamlar tarafından yapılan (yalnızca yazılı olan), yürürlükte olan hukuk kurallarının tümüne mevzu hukuk denir.

3. Tabii (Doğal-İdeal) Hukuk: Olan değil olması gereken hukuktur.
4. Tarihi Hukuk: Yürürlükte olmayan, yürürlükten kalkmış olan hukuktur

HUKUK KURALLARININ ÇEŞiTLERi-

1.Emredici Hukuk Kuralları: Emredici nitelikte olan aksine hukuki işlem yapılamayan ve davranışta bulunulamayan hukuk kurallarıdır.

örnek: Akıl hastaları, evlenmelerinde tıbbî sakınca bulunmadığı resmî sağlık kurulu raporuyla anlaşılmadıkça evlenemezler.

2.Yetki Verici Hukuk Kuralları: Kişilere, kurum ve kuruluşlara yetkiler veren hukuk kurallarıdır.

örnek: Mirasçıların mirası reddetme yetkisi bulunmaktadır.

3.Tanımlayıcı Hukuk Kuralları: Hukuki durumları ve kavramları tanımlayan hukuk kurallarıdır.

örnek: Yerleşim yeri bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir.

4.Tamamlayıcı Hukuk Kuralları: Tarafların aksini kararlaştırabildikleri hükümlerdir. Tamamlayıcı hukuk kuralları, tarafların sözleşme yaparken öngörmedikleri ya da öngöremedikleri konulardaki uyuşmazlıkların çözümüne yarayan kurallardır.

örnek: Sözleşme ile aksi kararlaştırılmadıkça veya aksine bir âdet bulunmadıkça, satıcı ve alıcı borçlarını aynı anda ifa etmekle yükümlüdürler.

5.Yorumlayıcı Hukuk Kuralları: Tarafların bir hukuki işlemde kullandıkları ve anlamını açıklamadıkları hususları veya bir kimsenin beyanını ya da davranışını yorumlamaya yarayan kurallardır.

örnek: Borcun ifası için bir ayın başlangıcı veya sonu belirlenmişse, bundan ayın birinci ve sonuncu günü; ayın ortası belirlenmişse, bundan da ayın on beşinci günü anlaşılır.

CEZA HUKUKU-
CEZA HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER

Kanunilik İlkesi
-Belirlilik: Kişi, yalnızca kanunda açıkça suç olarak tanımlanmış eylemlerinden dolayı cezalandırılabilir.
-Aleyhe çıkarılan yasa geçmişe yürümez.
-Kıyas yapılamaz.
-İdarenin düzenleyici işlemleri ile suç oluşturulamaz ve ceza verilemez.
-Örf ve âdete dayanarak suç oluşturulamaz ve ceza verilemez.
Kusursuz Ceza Olmaz İlkesi
Cezaların Şahsiliği (Kişiselliği) İlkesi
Ümanizm İlkesi: Kişinin cezalandırılmasının amacı yeniden topluma kazandırılmasıdır.
Cezalandırmada Adalet ve Eşitlik İlkesi

KAMU GELİRLERİ

Vergiler: Vergiler, devletin kamu hizmetlerini karşılamak için egemenlik gücüne

dayanarak kişilerden karşılıksız olarak ve zora dayanarak aldığı parasal değerlerdir.

Harçlar: Bazı kamu hizmetlerinden yararlananların, bu yararlanma karşılığı ödedikleri bedellerdir.
Resimler: Kamu kuruluşlarının belirli bir iş ya da faaliyetin yapılmasına yetki ve izin vermesi karşılığında aldıkları parasal değerlerdir.

Şerefiyeler: Devletin ve diğer kamu kuruluşlarının yaptığı bayındırlık, imar işleri dolayısıyla değeri artan gayrimenkul sahiplerinden bu değer artışı nedeniyle zora dayanılarak alınan paralardır.

Mülk ve teşebbüs gelirleri: Devletin arazi, bina, orman, maden gibi gayrimenkulleri ile ticari, sınai ve mali girişimleri ve işletmelerinden kaynaklı gelirlerdir.

Borçlanma gelirleri: Devlet ve diğer kamu otoriteleri geçici bir finansman aracı olan borçlanmaya da başvurmaktadır.

Parafiskal gelirler: Sosyal güvenlik kuruluşları ile mesleki kamu kuruluşlarına, kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek için gelir toplama yetkisinin verilmesiyle ortaya çıkan ve bu kuruluşların hizmetlerinden yararlananlardan yani üyelerinden sağlanan kamu gelirleridir.

Hakkın Kazanılması
• Hukuki Olay: Kişinin iradesi ile gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılmaksızın

kendisine hukuki sonuç bağlanmış olaylardır.

Hukuki Fiil: Kişinin iradesi ile gerçekleşen ve hukukun sonuç bağladığı insan davranışıdır.

• Hukuki İşlem: Bir kişinin veya aynı amaca yönelik olarak birden fazla kişinin irade beyanında bulunarak hukuki bir sonuç yaratmasıdır.

GERÇEK KİŞİLER

Gerçek kişiler, bireyler yani insanlardır.
Gerçek Kişiliğin Başlaması: Gerçek kişilik sağ ve tam doğum ile başlar.

HAK EHLİYETİ

Haklara ve borçlara ehil(sahip) olabilme ehliyetidir.
Medeni haklardan yararlanabilme ehliyetidir.

Pasif ehliyettir.
Hak Ehliyetinin Başlaması/Şartı: Sağ ve tam doğmak şartı ile ana rahmine düşme ile başlar.

FiiL EHLiYETi

Kişinin kendi iradesiyle hak veya borç oluşturabilme ehliyetidir.
Medeni hakları kullanabilme ehliyetidir.
Aktif ehliyettir.

Fiil Ehliyetinin Şartları:1.Ergin Olmak
-Normal Erginlik: 18 yaşın doldurulması -Evlenme ile kazanılan erginlik:✓ 16 yaşın doldurulması neticesinde mahkeme kararı ile evlilik yapılabilir. 16 yaşın doldurulması ile yapılan evlilikteki yaş haddi olağanüstü evlilik yaşı olarak adlandırılır.
✓ 17 yaşın doldurulması neticesinde ana/baba rızası ile evlilik yapılabilir. 17 yaşın doldurulması ile yapılan evlilikteki yaş haddi olağan evlilik yaşı olarak adlandırılır.
-Kaza-i Rüşt: 15 yaşını dolduran küçüğün menfaatinin olması durumunda kendi talebi veli/vasi onayı ile mahkemece (Sulh Hukuk Mahkemesi) ergin kılınabilir.
2.Kısıtlı olmamak
Kısıtlılık, kanunda belirtilen sebeplerden birinin varlığı durumunda, bir kişinin fiil ehliyetinin mahkeme kararı (Sulh Hukuk Mahkemesi) ile sınırlandırılması veya kaldırılmasıdır.
3.Ayırt etme gücüne sahip olmak (Mümeyyiz olmak/Temyiz Kudretine Sahip Olmak)
Ayırt etme gücü, bir kişinin fiil ve işlemlerini, sebeplerini, neticelerini, etkilerini ayırt edebilme ve bunlara uygun olarak hareket edebilme yeteneğidir. Ayırt etme gücünü etkileyen unsurlar şunlardır:

FiiL EHLiYETLERi BAKIMINDAN KiŞiLERiN SINIFLANDIRILMASI

1.Tam Ehliyetliler

-Ergin
-Ayırt etme gücüne sahip -Kısıtlı olmayan kişilerdir.

➢ Fiil ehliyetine sahiptirler.
➢ İşledikleri haksız fiiller dolayısıyla sorumlulukları vardır.

Örnek: 40 yaşında aklı salim kişi buna örnektir.

2. Sınırlı Ehliyetliler

-Ergin
-Ayırt etme gücüne sahip
-Kısıtlı olmayan
-Kendilerine yasal danışman atanan kimselerdir.

➢ Fiil ehliyetine sahiptirler ancak bazı işlemler için yasal danışmanın onayı gerekir.

➢ İşledikleri haksız fiille dolayısıyla sorumlulukları vardır. Örnek: Evliler

3. Sınırlı Ehliyetsizler

-Ayırt etme gücüne sahip, ergin olmayan kişi
-Ayırt etme gücüne sahip ergin ama kısıtlı olan kişilerdir.

➢ Kural olarak fiil ehliyetleri yoktur. Ancak istisnaları vardır. ➢ İşledikleri haksız fiiller dolayısıyla sorumlulukları vardır.

Örnek: 17 yaşında aklı başında bir kişi, 40 yaşında aklı başında ama kısıtlı bir kişi

4. Tam Ehliyetsizler

-Ayırt etme gücü olmayan kişilerdir. -Ergin olup olmamaları önem arz etmez.

➢ Fiil ehliyetleri yoktur.

➢ Kural olarak işledikleri haksız fiiller dolayısıyla sorumlulukları yoktur. Örnek: 3 yaşındaki bir çocuk, 40 yaşında akıl hastası

HISIMLIK-

Hısımlık gerçek kişiler arasında kan veya hukuki bir işlem dolayısıyla oluşan yakınlık ilişkisidir.

1.Kan Hısımlığı: Kişiler arasındaki kan bağından kaynaklanan hısımlıktır. İki türü vardır:

Alt soy-Üst soy kan hısımlığı: Birbirlerinden üreyen kişiler arasındaki hısımlıktır.

-Yan soy kan hısımlığı: Ortak kökten gelen kişiler arasındaki hısımlıktır.

Ortak köklerden ikisi de ortak ise tam kan hısımlığı, sadece biri ortak ise yarım kan hısımlığı söz konusu olur.

2.Kayın (Sıhri) Hısımlığı: Evlilik sözleşmesi ile doğan hısımlık türüdür. Eşlerden birinin diğerinin kan bağı ile bağlandığı hısımları arasındaki hısımlıktır.

-Eşlerden biri ile diğer eşin kan hısımları aynı tür ve dereceden kayın hısımı olurlar. -Eşler birbirinin hısımı değildir.
-Evlenme sonucunda meydana gelen hısımlık evlilik sona erse dahi devam eder.

3.Yapay Hısımlık: Evlat edinen ile evlatlık arasındaki hısımlıktır. Mahkeme kararı ile meydana gelir.

-Evlat edinen ile evlatlık arasında 1. Dereceden altsoy-üst soy yapay hısımlık vardır. -Hısımlık sadece evlat edinenle evlatlık ve onun alt soyu arasındadır.
-Evlat edinen ile evlatlık ve bunlardan biri ile diğerinin altsoyu evlenemezler. -Evlatlık ve alt soyu, evlat edinenle kanı hısımları gibi yasal mirasçı olurlar.

-Evlat edinenle evlatlık karşılıklı nafaka yükümlülüğü altındadırlar.
-Yapay hısımlık kesin değildir. Mahkeme kararı ile kaldırılmasından sonra sona erer.

Borçlar Hukukuna Hakim Olan İlkeler

-Nispilik ilkesi -İrade özerkliği ilkesi

✓ Sözleşme Serbestisi

✓ Şekil Serbestisi

✓ Eşitlik

-Dürüstlük ilkesi
-Kusurlu sorumluluk ilkesi
-Üçüncü kişi aleyhine borç kurulamaması ilkesi -Sözleşmelerde ivaz (karşılık) ilkesi
-Borçlunun yerleşim yerinde (ikametgâhında) ifa ilkesi

Borcu Sona Erdiren Sebepler

İfa: Usulüne uygun olarak yapılan ifa borca son verir.
İfanın borcu sona erdirebilmesi için, tam olarak gerçekleşmiş olması gerekir.

İbra: İbra, Borçlar Kanunu’nda düzenlenmemiştir. Ancak sözleşme özgürlüğü çerçevesinde yapılabileceği kabul edilmektedir. Alacaklı ile borçlu arasında yapılan bir sözleşme ile (ibra sözleşmesi) borç sona ermiş olur. İbra, alacaklının borçluyu, borçtan tamamen veya kısmen kurtaran bir tasarruf işlemidir.

Yenileme (Tecdit): Yenileme (Tecdit); eski borcun, yeni bir borç yaratılmak suretiyle ortadan kaldırılmasıdır.

Alacaklı ve Borçlu Sıfatının Birleşmesi: Eğer bir taraf aynı zamanda hem alacaklı hem de borçlu ise borç ilişkisinden söz edilemez.

Kusursuz İmkânsızlık: İmkânsızlık; bir borcun doğumunun ya da ifasının mümkün olamamasıdır. Bu imkânsızlık sözleşmenin kurulmasından önce olabileceği gibi sonra da olabilir. Başlangıçta mevcut olan imkânsızlık bir geçersizlik sebebidir ve butlana neden olur. Sonraki imkânsızlık yani sözleşmenin kurulmasından sonra ortaya çıkan imkânsızlık borçlunun kusuruna dayanıyorsa kusurlu imkânsızlık, borçlunun kusuruna dayanmıyorsa kusursuz imkânsızlıktır. Sonraki kusursuz imkansızlık borcu sona erdiren bir sebeptir.

Takas: Takas, karşılıklı olarak hem alacaklı hem borçlu olanların birbirlerinden olan aynı cinsten alacaklarının en azının miktarı uyarınca sona ermesidir.

Zaman Aşımı: Zaman aşımı, borçlar hukuku alanında, borç ilişkisinden doğan dava hakkını ortadan kaldıran bir nedendir. Alacağı talep hakkı doğduğu hâlde kişi sessiz kalır ve belirli koşullar varsa alacak hakkı zaman aşımına uğrar, devlet gücüyle takip edilemez.

Borçlar hukukunda zamanın geçmesi, şahsi hakkın (alacak hakkının) dava ve takip edilme niteliğini ortadan kaldırır. Buna eksik borç denilir.

[wp_ad_camp_2]

Kpss Güncel Bilgiler 2025

Kpss Türkçe, Tarih, Coğrafya, Matematik, Güncel Bilgiler ve Güncel Haberler 2025

İlk yorum yapan olun

Bir yanıt bırakın Yanıtı iptal et

Related Articles

51. Altın Portakal Ödülleri Sahiplerini Buldu

Yönetim ve Organizasyon Sunu

Kpss – Anayasa Hukuku Özet

İlk yorum yapan olun

Bir yanıt bırakın Yanıtı iptal et