Eğitim Bilimleri – Klasik Koşullanma İlkeleri

Klasik Koşullanma İlkeleri Ders Notu

Kpss öğrenme psikolojisi klasik koşullanma ilkeleri içinde ilk olarak bitişiklik kavramıyla başlıyoruz.

Bitişiklik: Koşullanmanın oluşması için koşullu ve koşulsuz uyarıcının kısa süre içerisinde verilmesidir. Aradaki zaman ne kadar kısa ise koşullanma o kadar çabuk ve güçlü gelişecektir.

Habercilik (Uyaran Sıralaması): Rescorla tarafından ortaya konulan habercilik, bir uyarandan sonra yeni bir uyaran geleceğine ya da uyaranın kesileceğine dair koşullanmasıdır.

• Olumlu Habercilik (İleriye Koşullanma): Kendisinden sonra koşulsuz uyarıcının geleceğine dair haber vermesidir. Diğer adı da ileriye dönük koşullanma olan olumlu habercilikte, önce koşullu uyarıcı sonra koşulsuz uyarıcı vardır.

• Olumsuz Habercilik (Geriye Koşullanma): Bir uyarıcının koşulsuz uyarıcının kesileceğine dair haber vermesidir. Diğer adı da geriye dönük koşullanmadır.

Pekiştirme: Kpss öğrenme psikolojisi klasik koşullanma ilkeleri içinde yer alan pekiştirme kavramı koşulsuz uyarıcının pekiştireç görevi üstlenmesiyle gerçekleşir. Klasik koşullanmada pekiştireç yani koşulsuz uyarıcı organizmanın tepkisinden önce verilmelidir.

• Birincil Pekiştireç: Öğrenilmemiştir ve koşulsuz uyarıcının kendisidir.

• İkincil Pekiştireç: Öğrenilmiştir ve koşullu uyarıcının kendisidir.

Alışma: Klasik koşullan ilkeleri içindeki alışma, bir uyarıcıyla sürekli karşılaşma durumunda organizmanın bu uyarıcıya karşı duyarlılığını yitirmesidir. Organizmanın bir uyarıcıya eskisinden daha az tepki vermesidir.

Alfa Tepkisi: Organizmanın beklenen tepkiye benzer olarak vereceği her tepkiye alfa tepkisi denir.

Sönme (Deneysel Çözülme): Koşulsuz uyarıcının ortamdan çekilmesi durumunda davranışın bırakılmasıdır.

Kendiliğinden Geri Gelme: Sönmüş bir tepkinin sonra tekrardan ortaya çıkmasıdır. Yani koşulsuz uyarıcı verilmeden davranışın gerçekleştirilmesidir.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi klasik koşullanma ilkeleri içinde yer alan habercilik, olumlu habercilik, olumsuz habercilik, pekiştirme, alışma, alfa tepkisi, sönme ve kendiliğinden geri gelme kavramları tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss öğrenme psikolojisi konusu Klasik Koşullanma İlkeleri içinde yer alan genelleme, ayırt etme, korku koşullanması, geçici koşullanma, birden fazla uyarıcıya koşullanma, engelleme ve gölgeleme kavramları olacaktır.

Klasik Koşullanma İlkeleri 2

Kpss gelişim psikolojisi klasik koşullanma ilkelerine genelleme ile devam ediyoruz.

Genelleme (Uyarıcı Genellemesi): Bir uyarıcıya benzeyen diğer uyarıcılara da aynı tepkinin verilmesidir.

Ayırt Etme: Genellemenin tam tersidir. Bir tepkinin tek bir nesne ya da durum karşısında sergilenmesi ve bunun dışındaki hiçbir nesne ya da duruma karşı sergilenmemesidir.

Korku Koşullanması: Koşullu bir uyarıcıyla korku tepkisi eşleştirildiğinde, korku koşullanması ortaya çıkmaktadır.

Geçici Koşullanma: Koşulsuz uyarıcının organizmaya eş aralıklarla verilmesidir. Bu koşullanma sürecinde sadece koşulsuz uyarıcı kullanılır.

Birden Fazla Uyarıcıya Koşullanma (Üst Düzey Koşullanma): Organizmanın birden fazla sayıda koşullu uyarıcıya aynı tepkinin vermesinin sağlanmasına üst düzey koşullanma denir. Koşullanan uyarıcı sayısı iki ise ikinci dereceden koşullanma, üç ise üçüncü dereceden koşullanma denir.

Birden fazla uyarıcıya koşullanma sağlamak için organizma önce bir uyarıcıya koşullandırılır. Daha sonra bu koşullu uyarıcı, koşulsuz uyarıcı yerine kullanılarak yeni bir nötr uyarıcı ile ilişkilendirilir.

Şimdi de klasik koşullanma ilkeleri içinde birden fazla uyarıcıya koşullanmanın gerçekleşmeme nedenlerini inceleyelim.

• Gölgeleme: Aynı anda ortama giren iki uyarıcıdan birisinin şiddetinin daha fazla olması ve organizmanın şiddetli olan uyarıcıya tepki vermesidir. (Koşullu Uyarıcı)

• Engelleme: İki uyarıcı ortama sırayla verilirken şiddetli olan uyarıcı ya da ilk koşullanılan uyarıcı (ilk uyarıcı değil dikkat) ikincisine izin vermez.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersine ait klasik koşullanma ilkeleri içinde yer alan genelleme, ayırt etme, korku koşullanması, geçici koşullanma, birden fazla uyarıcıya koşullanma, engelleme ve gölgeleme kavramları tamamlanmıştır. Bir sonraki öğrenme psikolojisi konusu yine klasik koşullanma ilkeleri içinden son işleyeceğimiz ön koşullunma, öğrenilmiş çaresizlik, kendini gerçekleştiren kehanet ve Garcia etkisi kavramları olacaktır.

Öğrenilmiş Çaresizlik

Kpss öğrenme psikolojisi içindeki öğrenilmiş çaresizlik, organizmanın göstermiş olduğu tepkilerin sonuca ulaşmaması durumunda, sonucu değiştiremeyeceğine karşı oluşan inançtır. Öğrenilmiş çaresizlik, bireyseldir ve sadece bir kehanetten ibarettir. Öğrenilmiş çaresizlik içine düşen birinin benlik saygısı düşer.

Ön Koşullanma

Diğer adı da duyusal ön şartlanma olan ön koşullanma, tepkisel koşullanmanın bazı durumlarda koşul ilişkisi oluşmadan önce aralarında bağlantı kurulmuş olan uyarıcıları da etkisi altına almasıdır. Ön koşullanma, bir uyarıcıya koşullanma gerçekleştikten sonra, koşullanma gerçekleşmeden önce bu uyarıcının ilişkili olduğu diğer uyarıcıya aynı tepkinin verilmesidir.

Burada ön koşullanma törpü görünce korkmasıdır.

Kendini Gerçekleştiren Kehanet

Kpss öğrenme psikolojisi içinde yer alan kendini gerçekleştiren kehanet, bir kişi neyi beklerse onun gerçekleşme ihtimali daha fazladır şeklinde açıklanabilir. Olması beklenen şeylerin başımıza gelmesidir.

!Sınava ne kadar çalışırsa çalışsın geçemeyeceğini düşünen Elif (Öğrenilmiş çaresizlik yaşıyor), sınavı gerçekten kötü geçtiğinde ”ben zaten demiştim” gibi ifadeler kullanması kendini gerçekleştiren kehanet için örnektir.

Garcia Etkisi (Olumsuz Tat Koşullanması)

Organizmanın bir olayla ilgili yaşanan olumlu ya da olumsuz durumun, aradan bitişiklikle açıklanamayacak bir süre geçtikten sonra baş bir durumla zihinsel olarak ilişki kurmasıdır.

John Garcia fareler üzerinde yaptığı bir araştırmada, fareleri bir bölümde cam kaptan su içirmekte, radyasyonlu bölümde is plastik kaptan su içirmektedir. Radyasyonlu bölmede plastik kaptan su içen fareler doğal olarak hastalanmaktadır. Farelerin önüne radyasyon olmayan bir bölmede cam ve plastik kaptan ayrı sular verildiğinde, fareler hep cam kaptan su içmektedir. Çünkü hastalıklarını plastik kaptan içilen suya bağlamaktadırlar.

Garcia’nın Çalışmaları

• Koşullanmanın gerçekleşebilmesi için koşullu ve koşulsuz uyarıcı arasındaki sürenin kısa olması gerekmez. Yani bitişiklik kavramını çürütmüştür.
• Her türlü uyarıcıya koşullanma gerçekleşmez.
• Organizma biyolojik olarak bazı uyarıcıları eşleştirmeye diğer uyarıcılara nazaran daha hazırdır. Bunu da hazırlanmışlık kavramıyla açıklamaktadır.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi klasik koşullanma ilkelerinin sonuncuları olan öğrenilmiş çaresizlik, ön koşullanma, kendini gerçekleştiren kehanet ve Garcia etkisi kavramları tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss öğrenme psikolojisi konusu klasik koşullanma davranışları yok etme yöntemlerinden karşıt koşullanma, sistematik duyarsızlaştırma, itici uyarıcıya koşullanma ve karşı karşıya getirme yöntemleri olacaktır.

[wp_ad_camp_5]