
Kpss Tarih – Atatürk İlkeleri Konu Anlatımı ve Ders Özetleri
- Ana ilkeler; Cumhuriyetçilik, Laiklik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, İnkılapçılık.
- Bütünleyici ilkeler; Ulusal Egemenlik, Ulusal Bağımsızlık, Ulusal Birlik ve Beraberlik, Akılcılık ve Bilimsellik, Çağdaşlaşma ve Batılılaşma, Yurtta Sulh, Cihanda Sulh, İnsan ve İnsanlık Sevgisi, Özgürlükçülük.
- Atatürkçülüğün özellikleri; tam bağımsızlığı savunur, milli egemenlikten yanadır, çağdaşlaşmayı hedefler, özgür düşünceyi ve insan onurunu temel alır, temelinde milli kültür ve evrensel değerler vardır, aklın ve bilimin rehberliğinde hareket eder, kendine özgü bir yapıdadır, Türk milletinin yapısına uygundur.
- Atatürkçülüğün amaçları; Türk milletinin huzurunu ve mutluluğunu sağlamak, Türk kültürünü milli bir anlayışla çağdaş medeniyet düzeyinin üzerine çıkarmak, Milli egemenlik esasına dayanan demokrasi anlayışı içinde uygar bir toplum oluşturmak, milli birlik ve beraberlik içerisinde güçlü bir Türkiye meydana getirmek.
- Atatürk ilkelerinin ortak yönleri; tüm ilkeler toplumun ihtiyaçlarından doğmuştur, ilkeler “Türk milletçiliği” esasına dayanır, ilkeler akıl ve bilime dayanır, laik düşünce hukuka dayanır, evrensel ve barışçıdır, taklitçi değildir, kabul edilmelerinde dış baskı ve zorlama yoktu, ilkeler bir bütündür, ilkelerin yabancı siyasal akımlarla ilgisi yoktur, ilkeler dinamik bir yapıya sahiptir, ilkeler Türk milletinin gerçeğidir.
- Cumhuriyet, milletin egemenliği kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler içinde seçtiği temsilciler ile kullandığı devlet şeklidir.
- Cumhuriyetçilik, devletin siyasi rejim olarak cumhuriyeti benimsemesidir.
- Cumhuriyet, Teşkilatı Esasi’de hükümet şekli olarak tanımlanırken, 1924 ve sonraki anayasalarda devletin şekli olarak tanımlandı.
- Cumhuriyetçilik, Mustafa Kemal’in siyasi tartışmaların uzağında tutulmasını söylediği, yani partiler üstü gördüğü ilkedir. Anayasada değiştirilemez maddelerle korunma altına alınmıştır.
- Cumhuriyetçilik özellikle milliyetçilik, halkçılık ve laiklikle iç içedir.
- Cumhuriyetçilikle ilgili yapılan inkılaplar; TBMM’nin açılması, 1921 ve 1924 anayasalarının kabulü, saltanatın kaldırılması, cumhuriyetin ilanı, halifeliğin kaldırılması, siyasi partilerin kurulması, ordunun siyasetten ayrılması, kadınlara siyasi hakların verilmesi, seçmen olabilmek için vergi verir olma şartının kaldırılması, seçmen yaşının düşürülmesi, çok partili yaşama geçiş çalışmaları, tek dereceli seçim.
- Laiklik din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması, devletin din ve vicdan özgürlüğü bakımından tarafsız olmasıdır.
- Laiklik ilkesi dünya işlerinde bilimsel esasların ve teknolojinin etkin biçimde kullanılmasını öngörür.
- Laik devlet yapısı, hukuk birliğinin oluşmasında etkili olmuştur.
- Laiklik aklın ve bilimin her alanda rehber edinilmesini öngörür.
- Laiklikle ilgili inkılaplar; saltanatın kaldırılması(ilk aşama), şeyhülislamlık makamının sona erdirilmesi, hilafetin sona erdirilmesi(en önemli aşama), şeri mahkemelerin kapatılması, şeriye ve evkaf vekaletinin kaldırılması, Tevhid-i Tedrisat Kanunu, medreselerin kapatılması, maarif teşkilatı hakkında kanunun kabul edilmesi, medeni kanunun çıkarılması, tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması, kılık kıyafet alanında düzenleme yapılması, vekil ve cumhurbaşkanı yemin biçiminin değiştirilmesi, 1928’de “Devletin dini İslam’dır” maddesinin çıkarılması, 1937’de laiklik ilkesinin anayasaya girmesi, cumhuriyetin ilanı.
- Atatürk cumhuriyetçilik ve laiklik ilkelerini siyasi tartışmaların dışında tutulmasını istemiştir.
- Milliyetçilik, ulusun varlığını ve bağımsız yapısını korumak ve bu şuuru gelecek nesillere aktarmak anlayışıdır.
- Milliyetçiliğin doğal sonucu milli birlik ve beraberlik duygusudur.
- Atatürk milliyetçiliği millet içerisinde din ayrımı yapmadığından laik yapıdadır.
- Türk kurtuluş savaşı, milliyetçilik ilkesi esas alınarak gerçekleştirilmiştir.
- Milliyetçilik ile ilgili inkılaplar; kurtuluş savaşı, TBMM’nin açılması, İzmir İktisat Kongresi, kapitülasyonların kaldırılması, yeni Türk alfabesinin kabulü, Merkez Bankası’nın açılması, Misak-ı İktisadi Kararlarının alınması, Türk Tarih Kurumunun kurulması, Türk Dil Kurumunun kurulması, tüm yabancı ve azınlık okullarının Milli Eğitim Bakanlığına bağlanması, yabancıların elindeki işletmelerin millileştirilmesi, koruyucu gümrük yasası ile gümrük vergilerinin artırılması, Kabotaj Kanunu’nun kabulü, Türk parasının korunması kanunu, reji idaresinin yabancı denetiminden çıkarılması, demiryollarının millileştirilmesi.
- Halkçılık ilkesi halk yönetimi ve demokrasi, herkesin eşit olması, bir kimseye veya zümreye ayrıcalık tanınmaması, sınıf mücadelesinin olmaması ve toplumun dayanışma içinde bulunması gibi esaslara dayanır. Bu esaslardan dolayı hem cumhuriyetçilik hem de milliyetçilik ilkelerinin birer sonucudur.
- Halkçılık kanunlar karşısında eşitliği, sıkıntı çekenlerin refah düzeyinin artırılmasını, toplumda iş bölümü ve dayanışmayı, sosyal devlet anlayışını, sosyal adalet, güvenlik ve adil gelir dağılımını, demokrasiyi, milli egemenliği amaçlar.
- Halkçılıkla ilgili inkılaplar; azınlıkların Türk vatandaşı sayılarak ayrıcalıklarının sona erdirilmesi, medeni kanunun kabul edilmesi, aşar vergisinin kaldırılması, kadınlara siyasi hakların verilmesi, sosyal devlet olgusunun gelişmesini sağlayan kanunların çıkarılması, okuma yazma seferberliğinin başlatılması, soyadı kanununun kabul edilmesi ve ayrıcalıklı unvanların kaldırılması, millet mekteplerinin açılması, ilköğretimin ücretsiz ve zorunlu olması, eğitimin yaygınlaştırılması, kılık kıyafet değişikliği, halk evlerinin açılması, karma eğitimin benimsenmesi, gelire göre vergi alınması, Osmanlı’dan kalan nişan, rütbe ve madalyaların yasaklanması.
- Devletçilik ilkesi bireylerin kendi imkanları ile yapamayacakları işleri devletin yapmasını öngörür.
- Devletçilik ilkesine göre devlet serbest rekabeti düzenler.
- Devletçilik ilkesi ekonomik sıkıntıların aşılabilmesi için geçici olarak ortaya konulan bir model olmasına rağmen, özel durumlar ve ekonomik bunalım nedeniyle kalıcı olmuştur.
- Devletçilik ilkesinin ortaya çıkış nedenlerinden biri de sosyal adaleti sağlamaktır.
- Özel teşebbüslerin yeterli sermayesinin ve bilgi birikiminin olmaması devletçiliğin uygulanmasını zorunlu kılmıştır.
- Devletçilikle ilgili inkılaplar; Sümerbank’ın açılması, Etibank’ın açılması, 1. Beş yıllık kalkınma planı, devlet üretme çiftliklerinin kurulması, maden tetkik ve arama enstitüsünün kurulması, kamu iktisadi teşebbüslerin oluşturulması, devlet demir yollarının kurulması, merkez bankasının kurulması, Kabotaj Kanunu’nun çıkarılması, kapitülasyonların kaldırılması.
- İnkılapçılık ilkesi, diğer ilkelerin canlı kalmasını ve devamlılığını sağlamaktadır.
- Çağdaşlaşma ve batılılaşma inkılapçılık ilkesinin bütünleyicisidir.
KAYNAK-2
- Mustafa Kemal’i etkileyen kişiler; Jan Jack Russo(Fransız), Voltaire, Ziya Gökalp(Türkçülük akımım temsilcisi), Tevfik Fikret, Namık Kemal, Mehmet Akif Ersoy.
- Mustafa Kemal’in katıldığı savaşlar ve mücadeleler; 31 Mart ayaklanmasının bastırılması, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları, Çanakkale Savaşları, Doğu(Kafkas) Cephesi, Suriye Cephesi, Ulusal Kurtuluş Savaşı.
- Mustafa Kemal dönemi basın-yayın kuruluşları; İrade-i Milliye gazetesi(1919), Hakimiyeti Milliye gazetesi(1920), Anadolu Ajansı(1920), Ceride-i Resmiye(Resmi gazete-1920), telsiz telgraf hakkında kanun(1925), İstanbul ve Ankara radyoları(1927).
- Mustafa Kemal’in eserleri; Türkiye Cumhuriyeti, Zabıt ve Kumandan ile Hasbihal, Nutuk, Bölük Muhabere Eğitimi, Geometri Ders Kitabı, Vatandaş için Medeni Bilgiler, Arıburnu Muharebeleri Raporu, Takımın Muhabere Eğitimi, Cumali Ordugahı, Taktik ve Tatbikat Gezisi.
- Atatürkçülük yabancı siyasal akımlar ve ideolojilerden etkilenmemiştir.
- Atatürkçü düşüncede milli güç unsurları; siyasi, ekonomik, askeri ve sosyokültürel güç. Siyasi güç millet iradesine dayalıdır.
- Atatürk, ilkelerini 1931 yılında Cumhuriyet Halk Fırkasının kurultayında açıklamıştır.
- Tüm Atatürk ilkeleri laiktir.
- Diğer ilkelerin gerçekleşmesi cumhuriyetçilik ilkesinin yerleşmesi ile mümkündür. Cumhuriyet yönetimi millet bilincine dayandığı için milliyetçi, egemenliği halka dayattığı için halkçı, aklı ve bilimi esas aldığı için laik, her alanda çağdaşlaşmayı öngördüğü için inkılapçıdır.
- Cumhuriyetçiliğin anahtar kelimeleri; ulusal egemenlik, halk egemenliği, seçim, tek dereceli seçim, ulusal irade, çok partili rejim, seçme ve seçilme hakkı.
- Milliyetçiliğin anahtar kelimeleri; ortak vatan, bağımsızlık, kültür, tarih, özgürlük, dil ve kader birliği, vatandaş, milli birlik, milli ekonomi, Türklük, Türkçülük, Türkçecilik.
- Milliyetçilikte din ve ırk birliği şartı yoktur.
- Atatürk milliyetçiliği; inanç özgürlüğüne saygılıdır. Akılcı, çağdaş, medeni, ileriye dönük, demokratik, yüceltici, insani ve barışçıdır, sübjektiftir. Türk milletinin refahını, mutluluğunu ve zenginliğini arttırmayı amaçlar.
- Halkçılık, hem cumhuriyetçilik hem de milliyetçiliğin doğal sonucudur. Cumhuriyetçiliğin sonucu olarak halkın yöneticilerini kendisi seçebilmesi anlamına gelir. Milliyetçiliğin sonucu olarak da ortak geçmişe ve geleceğe birlikte ve eşit şartlarda bağlanmak demektir.
- Halkçılığın anahtar kelimeleri; ayrıcalıkların kaldırılması, eşitlik, dayanışma, sosyal devlet, sosyal demokrasi.
- Halkçılık ilkesine göre; çalışkanlığı ve yeteneği ölçüsünde herkes aynı haklara sahiptir. Bütünleyici ilkelerden olan milli egemenlikle doğrudan ilgilidir. Devletin vatandaşa ve vatandaşın da devlete karşı olan hak ve ödevlerini düzenler.
- Laikliğin anahtar kelimeleri; din ve devlet işlerinin ayrılması, akılcılık ve bilimsellik, din ve vicdan özgürlüğü, çağdaşlaşma, akıl, ilim, fen, teknoloji, hoşgörü. Bu anahtar kelimelere dayanarak yenilikten bahsedilmiyorsa laiklik, yenileşme, dinamiklikten bahsediyorsa inkılapçılık olur.
- Devletçiliğin anahtar kelimeleri; ekonomi, yatırım, kamulaştırma, yatırımların devlet eliyle yapılması, devletin ekonomiye doğrudan müdahalesi, devlet bankacılığı, devlet yatırımı, devlet işletmeciliği, devlet planlaması.
- Devletçilik halkçılığın zorunlu bir sonucudur.
- Ekonomide devlet ve vatandaşın ortak işbirliği yapması karma ekonomidir.
- İnkılapçılığın anahtar kelimeleri; akıl, bilim, çağdaşlaşma, yenileme, dinamiklik, statükoya karşı olma, sürekli değişim.
- Yurtta Sulh Cihanda Sulh ile İnsan ve İnsanlık Sevgisi ilkeleri halkçılığın bütünleyici ilkeleridir.
KAYNAK-3
- Cumhuriyetçilik, milliyetçilik ve laiklik Cumhuriyet Halk Fırkasının 1927’deki kuruluş programında yer almıştır. Diğer üç ilke Türkiye’nin nesne koşullarında ortaya çıkmış ve 1931 yılında programa dahil edilmiştir.
- İlke-alan ilişkisi;
- milliyetçilik-kültür, eğitim, bağımsızlık
- cumhuriyetçilik-siyasal yaşam
- halkçılık-sosyal yaşam
- laiklik-hukuk
- devletçilik-ekonomi
- inkılapçılık-çağdaşlaşma, değişim
- İlke-uygulanma dönemi
- Milliyetçilik-1919-1922, 1928-1932
- Cumhuriyetçilik-1922-1923,1930-1934
- Halkçılık-1926-1934,1930-1938
- Laiklik-1922-1924, 1925-1926
- Devletçilik-1929-1928
- İnkılapçılık-Dönemin tümünde
- Millet olgusunun öğeleri; dil, tarih, kültür, yurt birliğidir.
- Her cumhuriyet demokratik değildir. Azınlığın irade ve çıkarlarının gözetilmesi oranında demokrasi oluşur.
- Halkçılık milliyetçilikle yakından ilgilidir.
- Halkçılık bir program olarak TBMM’de kabul edilmiştir. Bir beyanname olarak açıklanmıştır.
- Halkçılık halk yararına devletin ekonomik ve sosyal yatırımlar yapmasını gerektirir.
- Menemen olayının bastırılması, Terakkiperver Partisi’nin kapatılması ve Şeyh Sait İsyanının bastırılması laiklikle ilgilidir.
- Devletçilik 1923-1929 arası liberal politikanın istenilen kalkınmayı sağlayamaması ve ekonomik bunalım üzerine 1930’dan sonra uygulanan kalkınma modelidir.
- Devletçilik halkçılığın gelişmesini sağlamıştır. Kamu yararına öncelik vermiştir. Sosyal devlet anlayışını geliştirmiştir.
- Birinci beş yıllık kalkınma planı 1933’te hazırlanmış, uygulamaya 1934’te başlanmıştır.
- Devletçiliğin uygulanmasıyla; bölgeler arası farklar azaltılamaya çalışılmıştır. Ulaştırmada önemli aşama kaydedilmiştir. Devlet bu dönemde halkın en çok ihtiyaç duyduğu üç beyazı(un, şeker, pamuk) ve bayındırlık için üç siyahı(demir, kömür, çimento) üretmiştir. Siyasal bağımsızlığın korunmasını, ekonomik bağımsızlığa bağlayan milli iktisat ilkesi devlet yatırımları sayesinde hayata geçirilmiş, dışa bağımlılık önemli oranda azaltılmıştır.
- Milliyetçilik kurtuluş savaşı nedeniyle temel ilkedir.
- Cumhuriyetçilik milliyetçiliğin doğal sonucudur ve halkçılığın işlev kazanmasını sağlar.
- Halkçılık milliyetçiliğin doğal sonucudur.
- Devletçilik halkçılığın işlev kazanmasını sağlar.
- Laiklik, Atatürkçülüğün iç yapısını düzenler.
- İnkılapçılık, çağ dışı kalan kurumların yıkılmasını sağlar.
- Atatürk’ün kurduğu haber kuruluşları; minber, irade-i milliye, hakimiyeti milliye gazeteleri ile Anadolu ajansı.
- Atatürk’ün kurduğu siyasi örgütler; Vatan ve Hürriyet Cemiyeti(Şam-1905), Heyet-i Temsiliye, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti(11 Eylül 1919), TBMM, Cumhuriyet Halk Fırkası(9 Eylül 1923).
- Malik: Sahip, efendi, bir şeye sahip kişi.
- An’ane: Adetler, gelenekler, töre.
- Hülasa: Özet, fezleke, Osmanlılarda sadrazamın buyruklarının kaleme alınan özeti.
- Mağrur: Gururlu, benliğine düşkün.
- Statüko: Mevcut durum, şu an içinde bulunan.
- Atatürk’ün “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir” sözü en çok laiklikle ilgilidir.
- Cumhuriyetçilik doğrudan halkçılıkla ilişkilidir.
- Yabancıların elindeki işletmelerin satın alınması devletçilikle ilgilidir.
İlk yorum yapan olun